Vestigia Archeologie & Cultuurhistorie heeft een aanvullend/actualiserend archeologisch bureauonderzoek verricht met betrekking tot een plangebied aan ‘t Verlaat 1-3 te Almkerk, gemeente Altena (afbeelding 1, kaart 1). Het plangebied heeft een oppervlakte van ca. 1,2 ha en is momenteel deels bebouwd en verhard.
Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van de wijziging van het bestemmingsplan ten behoeve van de realisatie van een Multifunctionele Accommodatie (MFA). De huidige plannen gaan uit van een nieuw MFA op het perceel ’t Verlaat 1-3, waar momenteel een dorpshuis met sportzaal en een gebouw van de muziekvereniging aanwezig zijn. Deze opstallen worden (met uitzondering van het gebouw van de muziekvereniging, ‘t Verlaat 3) gesloopt en vervangen door een nieuwe multifunctionele accommodatie, bestaande uit twee basisscholen, kinderopvang, een dorpshuis en een sportzaal. De inrichting is op het moment van het bureauonderzoek nog niet duidelijk, maar er zijn vanuit het locatieonderzoek twee varianten opgesteld die door de architect nader zullen worden uitgewerkt (afbeelding 2). Vooruitlopend op het ontwerpproces wordt alvast de bestemmingsplanprocedure opgestart. Gezien de aard van de ingrepen (nieuwbouw) kunnen de geplande ingrepen mogelijk tot in het relevante archeologisch niveau reiken. In het kader van de wijziging van het bestemmingsplan dient daarom in kaart gebracht te worden of zich binnen het plangebied behoudenswaardige archeologische waarden (zouden kunnen) bevinden, die tegen de achtergrond van de bodemingrepen gevaar lopen.
In 2018 is door Vestigia in opdracht van KuiperCompagnons een archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek door middel van verkennende boringen uitgevoerd voor het westelijke deel van het huidige plangebied, destijds in het kader van de voorgenomen nieuwbouw van een schoolgebouw. Het onderhavige plangebied wijkt daarbij af van het plangebied uit 2018, zodat de uitgevoerde bureaustudie het karakter heeft van een aanvullend/actualiserend onderzoek.
Het westelijke deel van het plangebied is reeds in 2018 onderzocht en vrijgegeven (zie Kaart 4, aangegeven in rood). Het oostelijke deel van het plangebied heeft volgens de gemeentelijke archeologische beleidskaart (nog steeds) een hoge archeologische verwachting. Deze hoge archeologische verwachting heeft betrekking op de ligging van het plangebied op de stroomrug van de Alm, die is gevormd in de IJzertijd/Romeinse tijd, met een hoge archeologische verwachting tot aan de Late Middeleeuwen/Nieuwe tijd. Vroegere resten uit de periode tot aan de IJzertijd/Romeinse tijd in de komafzettingen boven de afzettingen van Kreftenheye zijn naar verwachting opgeruimd.
Bij de boringen binnen en aan de westzijde van het huidige plangebied is beddingzand aangetroffen, met daarboven restgeulafzettingen afgedekt door komklei. Wat verder naar het oosten zijn bij het booronderzoek met Zaak ID 3988800100 (150 m ten oosten van het plangebied) wel nog oeverafzettingen aangetroffen met een fragmentje middeleeuws aardewerk. Daarom dient het huidige plangebied nog nader onderzocht te worden.
De mogelijke resten uit de periode IJzertijd/Romeinse tot aan de Late Middeleeuwen/Nieuwe tijd kunnen bestaan uit sporen van paalkuilen, afvalkuilen, en sporen van verkaveling en landgebruik, en vondsten van aardewerk. Deze sporen kunnen worden aangetroffen direct vanaf het maaiveld. Er zijn op basis van historisch kaartmateriaal geen aanwijzingen aangetroffen voor bewoning binnen het plangebied uit de Late Middeleeuwen/Nieuwe tijd, maar dit kan ook niet geheel worden uitgesloten. Met het oog op de ligging van het plangebied tussen twee kernen in kan de verwachting voor bewoning uit de Late Middeleeuwen/Nieuwe tijd wel worden bijgesteld naar middelhoog (gemiddeld). Wel geldt er nog een hoge verwachting voor sporen van het agrarisch cultuurlandschap uit de Late Middeleeuwen/Nieuwe tijd in de vorm van sporen van verkavelingssloten/greppels.
Advies
Op basis van de uitkomsten van het bureauonderzoek adviseert Vestigia Archeologie & Cultuurhistorie een inventariserend veldonderzoek door middel van verkennende boringen uit te voeren binnen het oostelijke deel van het plangebied dat nog niet eerder met behulp van een booronderzoek is onderzocht (0,7 ha). Geadviseerd wordt te boren in een grid van ca. 30 x 40 m, om de archeologische verwachting te toetsen, en de mate van intactheid/erosie. Dit komt voor het oostelijke deel van het plangebied neer op max. ca. 8 boringen. De boringen dienen te worden gezet met behulp van een edelmanboor diameter 7 cm. Gebaseerd op het onderzoek uit 2018 wordt geadviseerd om de boringen door te zetten tot 2,5 m -mv, en een diepe boring tot 4 m -mv. Voor aanvang van een dergelijk onderzoek dient eerst een door het bevoegd gezag goedgekeurd Plan van Aanpak te worden opgesteld, dat ter goedkeuring dient te worden voorgelegd aan het bevoegd gezag, de gemeente Altena, en/of de regio-archeoloog van Regio West-Brabant.
Het is aan het bevoegd gezag, de gemeente Altena, om op basis van dit rapport en het daarin verwoorde advies, een besluit te nemen ten aanzien van het beëindigen van het archeologisch onderzoeksproces.
Ook wanneer het bevoegd gezag op basis van het vooronderzoek besluit dat vervolgonderzoek niet noodzakelijk is en het plangebied wordt vrijgegeven voor de voorgenomen ontwikkelingen, blijft de meldingsplicht archeologische toevalsvondst of waarneming van kracht (Erfgoedwet, artikel 5.10 Archeologische toevalsvondst). Aangezien het nooit volledig is uit te sluiten dat tijdens eventueel grondverzet een archeologische ‘toevalsvondst’ wordt gedaan, is het wenselijk de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht om hiervan zo spoedig mogelijk melding te doen bij het bevoegd gezag, de gemeente Altena, en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
