Op de locatie Gelderakkers in de gemeente Hilvarenbeek is tijdens een proefsleuvenonderzoek aangetoond dat het terrein gedurende diverse periodes bewoond was. Verspreid over het terrein zijn diverse plattegronden aangetroffen die wellicht te dateren zijn in de IJzertijd en de Vroege Middeleeuwen. Maar overige sporen en het vondstmateriaal lijken ook te wijzen op de aanwezigheid van mogelijk oudere sporen (Prehistorie) en eventueel (inheems-)Romeinse en resten uit de Late Middeleeuwen binnen het onderzoeksgebied. Zo zijn er een mesolithische kling, een fragment van een neolithische bijl, mogelijk aardewerk uit de Bronstijd, een stuk van een Romeins type maalsteen en diverse Laatmiddeleeuwse vondsten aangetroffen. Bijzonder is een grafveld in het westen van het gebied waarbij zowel inhumaties en crematies, beide wellicht uit de Vroege Middeleeuwen, zijn aangetroffen (zie onderstaande periodentabel).
Het hier gepresenteerde onderzoek op de locatie Hilvarenbeek Gelderakkers betreft een eerste fase van een inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven (IVO-P). In totaal zijn er tijdens deze fase 16 werkputten aangelegd en gedocumenteerd. Tijdens een tweede fase zullen nog eens 13 extra werkputten worden aangelegd. Conform het Programma van Eisen werd er iets meer dan 6,5 % (meer bepaald 2664 mE) van fase 1 van het onderzoeksgebied onderzocht. Het totale plangebied meet 7,1 ha. In totaal zouden tijdens beide fasen van het veldwerk dus 4.615 mE moeten worden onderzocht.
Tijdens het onderzoek werden vijf plattegronden van gebouwen deels aangesneden in de werkputten.
Deze plattegronden zijn de restanten van woningen, boerderijen of bijgebouwen uit wellicht diverse periodes. Aangezien het huidige waarderende onderzoek niet tot doel heeft om de zone reeds exhaustief in kaart te brengen, was er geen noodzaak om deze plattegronden in hun totaliteit vrij te leggen. Wel kon worden geconstateerd op basis van de verschillen in vorm, vulling en oriëntatie van de sporenclusters, dat het verschillende typen gebouw betrof. Het aardewerk, dat weliswaar niet steeds in de sporen zelf is aangetroffen, wijst erop dat dit wellicht meestal structuren betreft uit verschillende periodes van de IJzertijd, maar mogelijk uit ook de Bronstijd en de Vroege Middeleeuwen. In één werkput is eveneens een nog niet gedateerde waterput aangetroffen.
Een andere belangrijke vaststelling was de aanwezigheid van een grafveld. In één en dezelfde zone werden zowel inhumaties als crematies aangetroffen. Een koolstof-14-datering op het botmateriaal van één crematiegraf gaf een resultaat tussen 550 en 620 n. Chr. Aangezien de inhumaties minstens één crematiegraf doorsneden en het hier een zogenaamd 'wapengraf' betrof, moeten ook de inhumaties dateren uit de Vroege Middeleeuwen (vóór de Karolingische periode). Op basis van het huidige onderzoek is het moeilijk om de exacte omtrek van het grafveld af te bakenen. In het geval van de inhumaties leek het een relatief beperkte oppervlakte te betreffen. De crematies anderzijds leken erg dun gespreid te zijn; in het totale onderzoek zijn er slechts twee als dusdanig herkend. De zone met crematies kan zich echter ook in oostelijke richting uitbreiden, in de zone die tijdens fase 2 van het onderzoek moet worden aangesneden.
Het gebied is niet of nauwelijks getekend door postmiddeleeuwse ingrepen. Bovendien heeft het esdek, een tijdens de Late Middeleeuwen artificieel opgehoogde akkerlaag, een beschermend dek gevormd bovenop het sporenvlak. Er is dus sprake van een goed bewaarde multiperiodenvindplaats: gedurende lange tijd (maar wellicht niet continu) zijn er hier nederzettingen gevormd en doden begraven. Ook de depressies in de periferie van het plangebied maken een essentieel deel uit van de vindplaats, aangezien ze ons kunnen helpen het paleolandschap te reconstrueren en de relatie met de opeenvolgende nederzettingen en begravingen te begrijpen.
