Bergeijk Hof 154 Bergeijk Hof 154

ADC ArcheoProjecten heeft een archeologisch onderzoek uitgevoerd te Hof 154, gemeente Bergeijk. Op de planlocatie zal nieuwbouw worden gerealiseerd. Het pand dat er nu staat, het Beukenhof, dateert uit 1838. Het te handhaven monument is mee in de plannen opgenomen en zal worden gerenoveerd. Het archeologisch onderzoek omvatte het begeleiden van de sanering op het terrein en het uitvoeren van een proefsleuvenonderzoek met doorstart naar een opgraving ter plaatse van het bouwblok en de inrit tot de parkeergarage. De archeologische begeleiding vond plaats in de zone van de oude en nieuwe weg, waar in de jaren ’70 zinkassen als fundering voor de bestrating zijn gelegd. De sanering beperkte zich in de meeste gevallen tot het verwijderen van de zinkassen, de lagen erboven en er net onder. In sommige zones van de begeleiding werd het archeologisch niveau niet bereikt. Dit was vooral ten zuiden van het Beukenhof het geval. Enkele meters ten noordoosten van het Beukenhof zijn enkele (paal)kuilen en de resten van een greppel en een vijver geregistreerd. De vijver en greppel kunnen gelinkt worden aan historisch kaartmateriaal en een geschreven bron, het dagboek van meester Panken, en horen mogelijk bij een eeuwenoude indeling van het terrein. De zone van het proefsleuvenonderzoek (gedocumenteerd als werkputten 1 en 2) en de daaropvolgende opgraving situeert zich achter het Beukenhof. De onderzoeksresultaten van het proefsleuvenonderzoek waren aanleiding tot het opgraven van de volledige bouwput (werkput 3), inclusief toekomstige inrit van de parkeergarage (werkput 4). De archeologische resten bevonden zich in de gehele werkput. Deze omvatten onder andere muurwerk van de voorgangers van De Beukenhof, een oud vloerniveau, een gedeeltelijke gebouwplattegrond, twee waterkuilen, een waterput , drie palencluster, drie kuilen en een greppel. De oudste resten die in het onderzoeksgebied zijn aangetroffen, dateren in de IJzertijd. Een van de twee waterkuilen is het enige spoor in het onderzoeksgebied dat met zekerheid in de IJzertijd te dateren is. Uit de waterkuil zijn 22 vaatwerkscherven, een gedeeltelijk spinklosje, ca. 2 kg natuursteen en twee metaalslakken verzameld. Aan de metaalslakken hangt nog leem van de haardwand vast. Verder zijn het merendeel van zowel het aardewerk als het natuursteen verbrand. Zeer waarschijnlijk was er metaalbewerking ter plaatse. Het pollenbeeld van de monsters uit waterkuil laat zien dat het landschap rondom het onderzoeksgebied al vrij open was. Het aangetroffen pollen van graan, hoe gering ook, wijst op het voorkomen van akkers in de omgeving. Het merendeel van het aardewerk dat tijdens het onderzoek is aangetroffen kan in de Middeleeuwen worden gedateerd. De tweede waterkuil is hierbij het oudste spoor en kan ca. 1150-1200 worden gedateerd. Het landschap in de directe omgeving van de waterkuil was vrij open. In de omgeving kwamen graslanden en akkers voor. Het pollenbeeld bevatte een vrij groot aandeel pollen van graan, waaronder rogge. Ook waren heidevelden met struikhei aanwezig. Het lage aandeel pollen van bomen in de monsters ten opzichte van de monsters uit wijst erop dat het landschap ondertussen veel opener was geworden. Een aanzienlijk deel van het verzamelde aardewerk wordt in de periode 1300-1600 gedateerd. Het aardewerk is aangetroffen in een kleine sporencluster tijdens het proefsleuvenonderzoek, in enkele paalkuilen die aan een laatmiddeleeuwse gebouwplattegrond worden toegeschreven en in enkele sporen uit de archeologische begeleiding, met name de greppel, een paalkuil en de vijver. Over de (vermoedelijke en gedeeltelijke) gebouwplattegrond kan weinig met zekerheid worden gesteld. De structuur ligt aan de rand van het onderzoeksgebied. De rechthoekige vorm van de sporencluster doet vermoeden dat het om een laatmiddeleeuwse gebouwplattegrond gaat. Binnen het plangebied zijn eveneens muurresten aangetroffen die toebehoren aan het Elengoed, de hieropvolgende pastorie (De Beukenhof) met de oorspronkelijke aanbouw en de aanbouwen van de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw. De muurresten van de historische bebouwing zijn overgeleverd in de vorm van uitbraaksleuven waar puin vermengd is met zand. Bij de verbouwing van het Elengoed naar De Beukehof is veel materiaal hergebruikt. Dit is ook weer gedaan bij de aanbouw van de vleugels in de jaren 1960 en 1970, waardoor op basis van de aanwezige baksteenfragmenten zeer moeilijk uitspraak kan worden gedaan over de datering van de muuuresten. De stratigrafie ten opzichte van elkaar heeft echter wel wat inzicht kunnen geven. Met betrekking tot de bewoningsgeschiedenis en ontwikkeling van het onderzoeksgebied in de 19e en 20e eeuw zijn het dagboek van meester Panken en de privé-foto’s van dominee A.J. Westhoff bijzonder waardevol en informatief. Bij meester Panken valt te lezen dat in de eerste helft van de 19e eeuw de voorganger van het Beukenhof onderdak bood aan een brigade marechaussées. Ten tijde van de Belgische omwenteling werd het gebouw door diverse troepen gebruikt en raakte het zo beschadigd dat de nieuwe eigenaar, de Hervormde kerk, besliste om de oude woning af te breken en op dezelfde plek een nieuwe woning op te richten, het huidige Beukenhof. Voor de nieuwe woning werden de oude stenen herbruikt, enkel de voorgevel moest uit nieuwe stenen gemetseld worden. Het plangebied werd heringericht: bomen werden gerooid en de tuin werd verlaagd en omgevormd naar een pleziertuin, met nieuwe aanplanting. De vesten werden gedempt en de vijver werd in oppervlakte verminderd. Dominee A.J. Westhoff bewoonde het Beukenhof omstreeks 1910. Uit zijn privé-collectie zijn enkele prentbriefkaarten en foto’s overgeleverd. De foto’s bieden een blik op het leven rondom De Beukenhof, met sfeerbeelden van de pleizier- en moestuin.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-znj-8qmj
PID https://nbn-resolving.org/urn:nbn:nl:ui:13-s0-l2ra
Metadata Access https://easy.dans.knaw.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=oai:easy.dans.knaw.nl:easy-dataset:155059
Provenance
Creator Van der Veken, B.
Publisher ADC
Contributor Noord-Brabant; ADC ArcheoProjecten
Publication Year 2020
Rights info:eu-repo/semantics/openAccess; License: http://creativecommons.org/licenses/by/4.0; http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
OpenAccess true
Representation
Language Dutch; Flemish
Resource Type Dataset
Format jpeg; png; mapinfo tab; shape; sql; ms access 2003; jpg; docx; pdf; ms word document 2003; ms access tabel; ms excel 2003; xlsx; tif; xls
Discipline Ancient Cultures; Archaeology; Humanities
Spatial Coverage (5.361 LON, 51.322 LAT); Noord-Brabant; Bergeijk; Bergeijk; Hof 154; 57B (kaartblad)