In opdracht van de Provincie Fryslân heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau een archeologisch monitoringonderzoek uitgevoerd op de AMK-terreinen 5G-64, 5G-65 en 5G-66 te Dongjum in de gemeente Franekeradeel. Het onderhavige onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat de mate van kwaliteitsafname en de onderliggende processen sterk kunnen variëren, zelfs binnen één terrein of binnen één perceel. Welke factoren in welke mate een rol zullen hebben gespeeld, kan voor een specifieke terp elders pas vastgesteld worden na monitoringonderzoek op perceeelsniveau. De aanbevelingen bestaan uit een aantal beschermende maatregelen voor de drie terreinen. Waarschijnlijk is het omzetten in grasland de meest effectieve maatregel tegen kwaliteitsafname. Alle landbouwwerkzaamheden (zoals bemesten, maaien en het schonen van sloten) moeten vervolgens met lichte machines uitgevoerd worden om bodemverstoringen en spoorvorming zoveel mogelijk te voorkomen. Spoorvorming werkt namelijk afspoeling in de hand. Om een goede conservering van de archeologische laag te behouden dient het (grond)waterpeil zover te worden verhoogd als praktisch haalbaar is en moeten bestaande drainagesystemen buiten werking worden gesteld. Hierdoor wordt uitdroging en daarmee oxidatie/inklinking van de archeologische laag en het vergaan van de aanwezige organische archeologische resten tegengegaan. Ook moeten de sloten/greppels gedempt worden die door de terreinen lopen. Hierdoor wordt erosie en uitdroging verder beperkt. Indien deze maatregelen niet of niet volledig uitgevoerd kunnen worden, moet in ieder geval de diepte en frequentie van bodemingrepen zoals ploegen en scheuren tot een minimum beperkt worden. De minst schadelijke manier van ploegen is haaks op de hellingsrichting, zodat de ploegvoren ook haaks op de hellingsrichting liggen. De grond is hierdoor het minst gevoelig voor afspoeling. Er moet spiraalsgewijs geploegd worden, de ene keer vanuit het centrum van de verhogingen naar de zijkanten; de volgende keer van de zijkanten naar het centrum. Hiermee wordt vermeden dat grond gaandeweg ‘naar beneden schuift’ en dat de bouwvoor op de hogere delen dunner wordt, waardoor de onderliggende archeologische laag bij de volgende ploeggang wordt aangesneden. Als er akkergewassen bestaan die de grond beter vasthouden met hun wortels, de bodem beter bedekken en/of met lichter materieel te telen zijn dan de akkergewassen die de afgelopen jaren op de terreinen verbouwd zijn, verdient het aanbeveling om die te verbouwen. Er moeten geen nieuwe drainagesystemen aangelegd worden. Het waterpeil moet in ieder geval niet (verder) worden verlaagd, bijvoorbeeld om bodemdaling te compenseren. Ook voor terpen in het algemeen lijkt gebruik als grasland de beste garantie voor behoud. Het verdient aanbeveling om deze stelling te onderbouwen door een monitoringonderzoek volgens dezelfde strategie als het onderhavige onderzoek uit te voeren op enkele terpen die vanaf begin jaren 90 van de 20e eeuw tot op heden als grasland in gebruik zijn.
