Vestigia Archeologie & Cultuurhistorie heeft een archeologisch Bureauonderzoek, een analyse risico aardkundige waarden en een cultuurhistorische inventarisatie verricht voor een plangebied gelegen ten zuiden van Amsterdam, verspreid over de gemeenten Amsterdam, Diemen, Gooise Meren en Weesp.

Hier ligt een serie kleine en grotere groene gebieden: Diemerscheg. De provincie gaat deze gebieden herinrichten en verbeteren. Hiermee levert de provincie een belangrijke bijdrage aan de uitbreiding van het Nationaal Natuurnetwerk (NNN) en het compleet maken van een natuurverbinding tussen het Naardermeer en Waterland aan de noordkant van Amsterdam. De herinrichting is voor een deel ook natuurcompensatie voor de aanleg van nieuwe infrastructuur van Rijkswaterstaat. In dat kader is voorzien in het afgraven van grond in een aantal percelen voor natuurvriendelijke oevers met plasbermen en op andere percelen het verlagen van het maaiveld, zodat er een natte ruigtevegetatie kan ontstaan. Hoe diep zal worden ontgraven is nu nog niet te zeggen. De grond die wordt weggraven moet binnen het projectgebied worden opgebracht (in een gesloten grondbalans).

De betreffende gebieden liggen verspreid langs de A1 in de gemeenten Diemen, Gooise Meren, Amsterdam en Weesp en hebben tezamen een oppervlakte van ca. 125 ha.

Het betreft de volgende deelgebieden (zie afbeelding 3):

deelgebied omschrijving gemeente 1 Knooppunt Diemen west Diemen 2 Knooppunt Diemen oost Diemen, Gooise Meren 3 Gemeenschapspolder Diemen, Amsterdam 4 Gooise Meren West Gooise Meren 5 Tunnel A1 Muiden Gooise Meren 6 Honswijck Gooise Meren, Weesp 7 Naardermeer Gooise Meren 8 Knooppunt Muiderberg Oost Gooise Meren

Op de gemeentelijke erfgoedkaarten van deze gemeenten liggen de gebieden in verschillende verwachtingszones met betrekking tot aanwezige en vermoedde archeologische relicten. Ook is er sprake van waardevolle cultuurhistorische structuren en objecten en aardkundig waardevolle elementen. Hoewel de exacte aard en omvang van de ingrepen nog niet bekend zijn, zullen de geldende ontheffingscriteria voor vergunningvrije bodemingrepen naar alle waarschijnlijkheid worden overschreden en is daarom nader onderzoek noodzakelijk.

Doel van het archeologisch bureauonderzoek is vast te stellen of er in het plangebied sprake is (of kan zijn) van archeologische resten die door de ingrepen verstoord dreigen te worden en, indien mogelijk, uitspraken te doen over de waarde hiervan in termen van fysieke en inhoudelijke kwaliteit zoals zeldzaamheid en gaafheid. Hiertoe is een bureauonderzoek verricht, waarbij voor het plangebied een specifiek archeologisch verwachtingsmodel is opgesteld. Vervolgens is een advies geformuleerd in het kader van de cyclus van de Archeologische Monumentenzorg (AMZ). Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 4.1), protocol 4002 Bureauonderzoek.

Doel van het cultuurhistorisch onderzoek is het vaststellen of in het plangebied bovengrondse waardevolle cultuurhistorische of cultuurlandschappelijke waarden aanwezig zijn, die door de ingrepen verstoord dreigen te worden. In tegenstelling tot archeologische waarden en verwachtingen zijn historisch-geografische en bouwhistorische objecten over het algemeen goed aan het oppervlakte zichtbaar en vaak ook al geïnventariseerd en gewaardeerd in het kader van bijvoorbeeld het gemeentelijk monumenten- en erfgoedbeleid. Waar dit het geval is, zijn de waardestellingen in dit rapport overgenomen. Bij de uitgevoerde inventarisatie en het door ons geformuleerde advies zijn zoveel mogelijk de richtlijnen voor cultuurhistorische inventarisaties van de RCE gevolgd.

Doel van de aardkundige inventarisatie is het vaststellen of in het plangebied fysiek-landschappelijke en geomorfologisch en/of aardkundig waardevolle elementen aanwezig zijn. De provincie Noord-Holland voert actief beleid om aardkundige waarden in de provincie te beschermen en heeft hiertoe een uitgebreide inventarisatie uitgevoerd. Gekeken is in hoeverre in het plangebied dit soort aardkundige waarden voorkomen, en waar nodig is gekeken in hoeverre deze zouden kunnen worden aangetast door de voorgenomen inrichtingsplannen.

Advies aardkunde

Op basis van de uitkomsten van het bureauonderzoek adviseert Vestigia Archeologie & Cultuurhistorie het volgende: Voor de in paragraaf 3.2. beschreven en op afbeelding 11 afgebeelde beschermingsgebieden met aardkundige waarden geldt in zijn algemeenheid dat nieuwe bodemingrepen in deze gebieden zoveel als mogelijk moeten worden vermeden. Het bestaande bodemprofiel kan onder de bestaande bouwvoor of recente ophogingen niet worden aangetast. Ook kunnen grondwaterfluctuaties of veranderingen in het gemiddeld peil leiden tot aantasting van bestaande waarden. Zodra het definitief ontwerp van de inrichting bekend is dient een nadere afweging van de eventuele schade plaats te vinden. Daarbij kan gebruik gemaakt worden van de inventarisaties en gebiedsbeschrijvingen van de Provincie Noord-Holland.

Advies archeologie

Op basis van de uitkomsten van het bureauonderzoek adviseert Vestigia Archeologie & Cultuurhistorie bij keuze voor het definitief ontwerp de geplande ingrepen te confronteren met de resultaten van de inventarisatie archeologische waarden; daarbij dient vooral gekeken te worden naar de effecten van de ingrepen op nog aanwezige waarden. In onderstaande tabel staat per deelgebied welke waarden er nog verwacht worden binnen het plangebied, en welk vervolgonderzoek eventueel noodzakelijk is, afhankelijk van bovengenoemde confrontatie. In de laatste kolom is een separate nummering weergegeven voor de gebieden waarvoor een archeologisch (rest)waarde geldt, en waarin eventueel vervolgonderzoek aan de orde zal zijn (zie afbeeldingen 16-25).

Deelgebied Welke waarden Wanneer Methode eventueel vervolgonderzoek Vervolg-onderzoek gebied nr. Deelgebied 1 Voormalige boerderij Hazenveld – hoge verwachting Bij bodemverstorende werkzaamheden Verkennend/karterend booronderzoek 1a Deelgebied 1 Overige delen Geen vervolgonderzoek
Deelgebied 2 Geen vervolgonderzoek
Deelgebied 3 Gebieden langs de Gaasp met waarde archeologie 1 – hoge verwachting Bij bodemverstorende werkzaamheden Verkennend/karterend booronderzoek 3a Deelgebied 3 Delen polder met archeologie waarde 3 (bestemmingsplan) – lage verwachting Bij bodemverstorende werkzaamheden Proefsleuven variant archeologische begeleiding 3b Deelgebied 3 Overige delen (zonder verwachting / verstoord) Geen vervolgonderzoek
Deelgebied 4 Gebied rondom Tol Papenhek – hoge verwachting Bij bodemverstorende werkzaamheden Karterend booronderzoek 4a Deelgebied 4 Delen (voormalige) polder met archeologie waarde 4 (bestemmingsplan) – lage verwachting Bij grootschalige bodemverstorende werkzaamheden Proefsleuven variant archeologische begeleiding of archeologische inspectie parallel aan de werkzaamheden. 4b Deelgebied 4 Overige delen (zonder verwachting / verstoord) Geen vervolgonderzoek
Deelgebied 5 Zuidelijke deel: mogelijke resten 17e-eeuwse molen– (middel)hoge verwachting Bij bodemverstorende werkzaamheden Protocol toevalsvondsten 5a Deelgebied 5 Dijk langs de Vecht (waar niet verstoord bij aanleg tunnel) – hoge verwachting Bij bodemverstorende werkzaamheden Opgraving variant begeleiding 5b Deelgebied 5 Overige delen (zonder verwachting / verstoord) Geen vervolgonderzoek
Deelgebied 6 Gebied langs de Vecht/oeverwal in gemeente Weesp (niet verstoord) – hoge verwachting Bij bodemverstorende werkzaamheden Verkennend booronderzoek 6a Deelgebied 6 Oeverwal (waarde archeologie 3) – (middel) hoge verwachting Bij bodemverstorende werkzaamheden Verkennend booronderzoek 6b Deelgebied 6 Uitwatering Naardermeer voormalige waterloop water (waarde archeologie 2) – hoge verwachting Bij bodemverstorende werkzaamheden Opgraving variant begeleiding. Toelichting: Bij de Uitwatering van het Naardermeer is het volgens het Bestemmingsplan Muiden Buitengebied nodig dat voorafgaand aan bodemroering, waaronder baggerwerkzaamheden, archeologisch onderzoek plaatsvindt of dat het archeologisch belang op andere wijze wordt behartigd. 6c Deelgebied 6 Uitwatering Naardermeer dijken/kades (waarde archeologie 1) – hoge verwachting Bij bodemverstorende werkzaamheden Opgraving variant begeleiding. Toelichting: zie hierboven. 6d Deelgebied 6 Delen (voormalige) polder met archeologie waarde 4 (bestemmingsplan) – lage verwachting Bij grootschalige bodemverstorende werkzaamheden Proefsleuven variant archeologische begeleiding of archeologische inspectie parallel aan de werkzaamheden. 6e Deelgebied 6 Overige delen (zonder verwachting / verstoord) Geen vervolgonderzoek
Deelgebied 7 Delen (voormalige) polder met archeologie waarde 4 (bestemmingsplan) – lage verwachting Bij grootschalige bodemverstorende werkzaamheden Proefsleuven variant archeologische begeleiding of archeologische inspectie parallel aan de werkzaamheden. 7a Deelgebied 7 Overige delen (zonder verwachting / verstoord) Geen vervolgonderzoek
Deelgebied 8 Vindplaats WO4 Bij bodemverstorende werkzaamheden dieper dan 0.90 m-mv Opgraving variant begeleiding: In deelgebied 8 is een vindplaats aangetroffen. Geadviseerd wordt om op deze vindplaats bij gravende werkzaamheden dieper dan 0,90 m-mv vervolgonderzoek te laten plaatsvinden in de vorm van een archeologische begeleiding conform het protocol opgraven (diepteligging vindplaats vanaf 1,20 m-mv). 8a Tabel Archeologisch (rest)waarden en advies per deelgebied.

Het bevoegd gezag, de Provincie Noord-Holland, en de Gemeenten Amsterdam, Diemen, Gooise Meren en Weesp, dient eerst over het advies in dit rapport een besluit te nemen. Wanneer het bevoegd gezag besluit dat vervolgonderzoek niet noodzakelijk is en het plangebied wordt vrijgegeven voor de voorgenomen ontwikkelingen, blijft de meldingsplicht archeologische toevalsvondst of waarneming van kracht (Erfgoedwet, artikel 5.10 Archeologische toevalsvondst). Aangezien het nooit volledig is uit te sluiten dat tijdens eventueel grondverzet een archeologische ‘toevalsvondst’ wordt gedaan, is het wenselijk de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht om hiervan zo spoedig mogelijk melding te doen bij het bevoegd gezag, en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Advies cultuurhistorie

Op basis van de uitkomsten van het bureauonderzoek adviseert Vestigia Archeologie & Cultuurhistorie:

1. het definitief ontwerp van de geplande ingrepen te confronteren met de resultaten van deze inventarisatie, daarbij dient vooral gekeken te worden naar de effecten van de ingrepen op nog aanwezige waarden;
2. de historische ruimtelijke inrichting, waaronder vallen het ontginningslandschap met bijbehorende verkaveling, historische dijken en waterwegen dienen zoveel als mogelijk te worden gerespecteerd, en waar mogelijk ingepast en herkenbaar gemaakt;
3. kleinschalige objecten en elementen, voor zover niet (meer) zichtbaar, kunnen worden gemarkeerd en ingepast. Te denken valt aan locaties van historische boerderijplaatsen, molen en gemalen, tolplaatsen en doorgaande wegen en paden.
4. Realiseer dat ingrepen in de nabijheid van gezichtsbepalende elementen als de dijken langs de Gaasp en Vecht, en in de nabijheid van de Gaaspermolen invloed hebben op de zichtbaarheid en de beleving van deze bepalende elementen in het omliggende landschap.
5. neem de historische situatie als hierboven geschetst als uitgangspunt bij het nieuwe ruimtelijke ontwerp en inrichting en herstel deze zoveel mogelijk waar deze door de recente wegaanleg is verdwenen.