Aanleiding tot het hier beschreven archeologisch inventariserend veldonderzoek (IVO) zijn de plannen voor een aanpassing van de N34 ter hoogte van de afslag naar Exloo. Omdat deze plannen met bodemverstorende ingrepen gepaard gaan, is een archeologisch vooronderzoek noodzakelijk. Dit onderzoek wordt uitgevoerd conform de Wet op de archeologische monumentenzorg. Gemeente Borger-Odoorn heeft MUG Ingenieursbureau, afdeling Archeologie, opdracht gegeven het IVO uit te voeren. Voorafgaand aan het veldwerk heeft een bureauonderzoek plaatsgevonden. Het archeologisch booronderzoek heeft plaatsgevonden tussen 27 augustus en 1 september 2012.
Uit het bureauonderzoek blijkt dat het onderzoeksgebied op een grondmorene met dekzand ligt waarin volgens de bodemkaart een podzolbodem aanwezig is. Rond het onderzoeksgebied zijn vele vindplaatsen van grafheuvels en losse vuurstenen werktuigen bekend. In het noorden grenst het tracé aan een es of doorsnijdt dit. Mogelijk raakt het tracé ook in het zuiden een archeologische nederzetting. De bodem van het onderzoeksgebied kan verstoord zijn bij het in cultuur brengen van het gebied in de jaren ‘30 van de vorige eeuw. Ook kunnen ruilverkavelingen in de jaren ‘50 en ‘70 voor bodemverstoringen gezorgd hebben. Als ervan uitgegaan wordt dat de bodemverstoringen beperkt zijn, moet binnen het onderzoeksgebied rekening gehouden worden met een grote trefkans op archeologische resten uit de periode paleolithicum-neolithicum.
Uit het uitgevoerde verkennende booronderzoek blijkt dat de bodemopbouw binnen het onderzoeksgebied voor het grootste deel niet meer intact is. Op een beperkt aantal plaatsen is nog een podzol B-horizont aanwezig. Het gaat hierbij om de boringen 38 en 39, 60 t/m 64 en 85, 75, 76, 78 t/m 80, 82, 83, 107, 120 en 121 en tot slot boring 135 en 136. In het geval van boring 92 is er een EB-horizont aangetroffen, bij boring 75 een AE-horizont. In het noordelijke deel van het onderzoeksgebied is een oude akkerlaag aangetroffen. Dit is in overeenstemming met de verwachting dat hier een es zou liggen. In het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied komt er nog een boring met oude akkerlaag voor: boring 93. Voor de boringen met intacte bodem en de oude akkerlaag is het noodzakelijk om verder onderzoek te verrichten om zo vast te stellen of er behoudenswaardige archeologie aanwezig is. De in het bureauonderzoek veronderstelde archeologische bewoningsresten in het zuidwesten van het onderzoeksgebied zijn in de boringen niet aangetoond. Mogelijk ligt dit terrein iets meer naar het westen waardoor het net buiten het onderzoeksgebied valt.
Op de locaties met een intacte bodem is aansluitend op 15 en 16 januari 2013 een karterend booronderzoek uitgevoerd. Uit het karterende onderzoek blijkt dat er in één deelgebied (boringen M1, M5, M6 en M9) een mogelijke vuursteenvindplaats is gevonden, door de vondst van splinters en verbrand vuursteen op nabijgelegen boorlocaties. Voor deze mogelijke vuursteenvindplaats adviseren wij een aanvullend intensief karterend booronderzoek uit te voeren, waarbij het boorgrid wordt verdicht tot 5 m. Deze karterende boringen zullen plaatsvinden rondom de 4 locaties waarop in de megaboringen vuursteen is aangetroffen. Hierbij vindt monstername van E-, B- en/of BC-horizont plaats en worden de aangetroffen residuen bestudeerd op archeologica. Mocht er op één of meerdere van deze vier locaties worden bevestigd dat het een vuursteenvindplaats betreft, wordt vanuit deze locaties een waarderend onderzoek uitgevoerd dat als doel heeft het begrenzen van de mogelijke vuursteenvindplaats binnen het plangebied. In zes boringen (M22, M29, M31, M40, M41 en M42) zijn sintels en houtskool aangetroffen. Uit een XRFanalyse van de monsters door dr. Bertil van Os van RCE blijkt dat het hier gaat om cokes/antraciet/steenkool dat waarschijnlijk als haardrest in de bodem is terechtgekomen. Vanwege de sub-recente datering van de aangetroffen sintels is hier geen vervolgonderzoek nodig.
Voor de locatie van de es/oude akkerlaag in het noorden van het onderzoeksgebied bevelen wij vervolgonderzoek aan in de vorm van een proefsleuvenonderzoek; het gebied waarbinnen dit proefsleuvenonderzoek moet plaatsvinden, staat aangegeven op de overzichtskaart van bijlage 2 (rood kader). Hiervoor dient een apart Programma van Eisen (PvE) opgesteld te worden dat door de bevoegde overheid dient te worden goedgekeurd.
Dit proefsleuvenonderzoek op de locatie met een esdek staat los van het proefsleuvenonderzoek dat bij het naastgelegen celtic field moet plaatsvinden. Zoals in het bureauonderzoek is beschreven bevindt dit celtic field zich iets ten noordwesten van (en overlapt dit mogelijk voor een deel) het esdek. Wat betreft het celtic field is voorafgaand aan het huidige inventariserend veldonderzoek al besloten dat een vervolgonderzoek in de vorm van het graven van proefsleuven noodzakelijk is. Het hiervoor noodzakelijke PvE is inmiddels door MUG opgesteld (Krol 2012) en door de bevoegde overheid, de gemeente Borger-Odoorn, goedgekeurd.
Dit betreft een aanbeveling. Het selectiebesluit is voorbehouden aan de bevoegde overheid, gemeente Borger-Odoorn of diens archeologisch adviseur. In zijn algemeenheid geldt een meldingsplicht voor toevalsvondsten op basis van artikel 53 van de monumentenwet. Dit houdt in dat als er tijdens het grondverzet voor de aanpassing van de N34 archeologische resten worden aangetroffen, de uitvoerder verplicht is dit onmiddellijk te melden bij de opdrachtgever/gemeente en bij de provincie.
