In opdracht van de Werkorganisatie Gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert heeft onderzoeks- en adviesbureau BAAC bv een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Grotestraat Zuid te Cuijk. Aanleiding voor het onderzoek is het voornemen om het gebied opnieuw in te richten en geschikt te maken voor woningbouw. Hierbij bestaat een gerede kans dat de in het gebied aanwezige archeologische resten verstoord worden. Het doel van dit bureauonderzoek is het verwerven van informatie over bekende of verwachte archeologische waarden binnen het plangebied aan de hand van bestaande bronnen. Met behulp van de verworven informatie wordt een specifieke archeologische verwachting opgesteld. Tijdens het onderzoek dienen de volgende onderzoeksvragen te worden beantwoord:

1. Zijn binnen het plangebied bekende archeologische waarden aanwezig? Zo ja, zijn er gegevens bekend over de omvang, ligging, aard en datering hiervan?
2. Wat is de verwachte bodemopbouw in het gebied en zijn er gegevens bekend over bodemverstorende ingrepen in het verleden binnen het plangebied?
3. Wat is de specifieke archeologische verwachting voor het gebied?
4. In hoeverre worden archeologische resten bedreigd en is vervolgonderzoek nodig en zo ja, in welke vorm?

Tijdens het bureauonderzoek is aan de hand van bestaande bronnen een archeologische verwachting voor het plangebied opgesteld. Bij de inventarisatie van de archeologische waarden is gebruik gemaakt van gegevens van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) (ARCHIS 3) en de gemeentelijke archeologische beleidskaart. Relevante archeologische publicaties zijn bestudeerd. Met name voor de recentere archeologische periodes zijn diverse historische bronnen geraadpleegd. Er is gebruik gemaakt van het Actueel Hoogtebestand Nederland en oude kadastrale en topografische kaarten. Bouwdossiers zijn in deze fase van het onderzoek in overleg met opdrachtgever nog niet bekeken. De doorlooptijd van deze opdracht is daarvoor te kort. Literatuur over de geologie, geomorfologie en de bodemopbouw van het onderzoeksgebied is wel bestudeerd om op basis van locatiekeuze-theorieën een uitspraak te doen over de kans op aanwezigheid van archeologische resten. Daarnaast is dhr. T. van der Zanden van de Werkgroep Archeologie Cuijk (WAC) telefonisch bevraagd, wegens zijn specifieke gebiedskennis.

Op basis van historisch kaartmateriaal is vastgesteld dat het gebied tussen de tweede helft van de 18e en de late 20e eeuw zich van grotendeels onbebouwd naar deels bebouwd ontwikkelde. Het gebied was in gebruik als akker- en weiland. Dwars door het plangebied loopt de (voorloper van de huidige) Grotestraat, waarlangs zich enkele erven met daarop aanwezige gebouwen bevonden. Deze situatie blijft zo tot, in het begin van de 20e eeuw, de Zuivelfabriek Lacto, het latere Nutricia, in het noorden van het plangebied, aan de oostkant van de Grotestraat wordt gevestigd. In de tweede helft van de 20e eeuw vinden uitbreidingen van de zuivelfabriek plaats, die het noorden van het plangebied grotendeels bestrijken. Ten zuiden daarvan blijft de bebouwing beperkt tot enkele erven in het uiterste zuiden van het plangebied. In de jaren ’80 en ’90 vinden weer grootschalige bouwactiviteiten plaats, in de vorm van de bouw van het Merletcollege en het Formido-gebouw. Op basis van de bestudering van kaarten is het aannemelijk dat zich in het plangebied in de ondergrond nog de resten van erven en gebouwen bevinden uit de nieuwe tijd. Hoever het meest zuidelijk gelegen erf terug gaat in de tijd is vooralsnog onbekend.

Bestudering van de archeologische gegevens die voor het plangebied en de omliggende zone beschikbaar zijn, heeft uitgewezen dat het plangebied zich in een archeologisch zeer interessant gebied bevindt. Het is bekend dat in Cuijk in de Romeinse tijd een urbane nederzetting (vicus) en een legerplaats (castellum) aanwezig waren. Deze complexen liggen beide ten noorden van het plangebied Grotestraat Zuid. Ten zuiden van de vicus bevindt zich een zeer uitgestrekt grafveld, gelegen langs de Romeinse weg van Nijmegen naar Tongeren. Beide (weg en grafveld) strekken zich in ieder geval uit tot in het plangebied. De Romeinse weg loopt van noord naar zuid door het gehele plangebied; de omvang van het grafveld is niet exact bekend, maar mogelijk zijn begravingsclusters aanwezig tot in het zuiden van het plangebied, of zelfs ten zuiden daarvan. Behalve Romeinse resten zijn ook prehistorische, middeleeuwse en nieuwetijdse archeologische vindplaatsen binnen het plangebied aanwezig. Voor de late prehistorie zijn een graf uit de midden-ijzertijd en bewoningssporen uit de late bronstijd en/of ijzertijd vastgesteld in het noordelijk deel. Datzelfde geldt voor bewoningssporen uit de middeleeuwen en nieuwe tijd. In hoeverre deze sporen zich verder naar het zuiden voortzetten, is niet bekend. Eveneens in het noorden is een deel van een weg aangetroffen die tot in de nieuwe tijd wordt gedateerd, de opvolgende fasen van de Romeinse weg. Het tracé volgt het oude verloop van de Grotestraat, en kan door heel het plangebied heen worden verwacht. Op basis van het bureauonderzoek kan voor het gehele plangebied een hoge verwachting worden geformuleerd voor alle periodes (steentijd tot en met nieuwe tijd) en allerlei complextypen (o.a. nederzetting, begraving, economie, depot, infrastructuur). Specifieke complexen waarvan op basis van eerder onderzoek nu al bekend is dat ze in het plangebied aanwezig zijn, betreffen: - bewoningssporen uit de late bronstijd en/of ijzertijd - begravingen uit de ijzertijd - een uitgestrekt grafveld uit de Romeinse tijd - een Romeinse weg (de weg van Nijmegen naar Xanten) - opvolgers van de Romeinse weg - bewoningssporen uit de volle middeleeuwen - bewoningssporen uit de nieuwe tijd

Op basis van het onderzoek naar de bouwdossiers kan geconcludeerd worden dat de bouwactiviteiten binnen het plangebied slechts een geringe invloed hebben gehad op de kwaliteit van het bodemarchief. De diepere verstoringen zijn waarschijnlijk zeer lokaal van aard (ter plaatse van poeren en funderingssleuven). Daar omheen is het archeologisch niveau waarschijnlijk grotendeels intact. Alleen ter plaatse van het Merlentcollege is het archeologisch niveau waarschijnlijk op grotere schaal aangetast. Hier is de bodem bij de bouw van de school tot op de vaste ondergrond afgegraven. De archeologische verwachting kan op basis van het onderzoek van de bouwdossiers ter plaatse van het Merletcollege, alsmede op enkele plekken binnen het Nutricia-complex, worden bijgesteld naar laag.

De gravende onderzoeken die (in de noordelijke helft van het plangebied) zijn uitgevoerd in het tracé van de Grotestraat en op de terreinen van Nutricia ten oosten én ten westen van de Grotestraat laten zien dat sporen daar nog goed geconserveerd zijn gebleven en dat sporen zoals paalsporen, kuilen, crematiegraven, crematieplaatsen, inhumatiegraven, grafmonumenten (kringgreppels en rechthoekige monumenten), wegtracés etc. aanwezig zijn. Onder bestaande bebouwing is vooralsnog uiteraard geen onderzoek verricht, maar er zijn wel sporen bekend uit meldingen.

Om de archeologische verwachting binnen het plangebied te toetsen vormt een proefsleuvenonderzoek de meest geëigende vorm van archeologisch onderzoek. Op plaatsen waar een proefsleuvenonderzoek praktisch niet mogelijk is adviseert BAAC bv archeologische begeleidingen onder protocol opgraven. Omdat bouwplannen tot op heden niet definitief zijn is het echter nog niet mogelijk een advies op maat te geven waarin vervolgstrategieën per deelgebied zijn uitgewerkt.