In opdracht van de gemeente Tiel heeft het Archeologisch Centrum van de Vrije Universiteit - Hen- drik Brunsting Stichting (ACVU-HBS) in september en oktober 2008 een opgraving uitgevoerd in het plangebied Muggenborch. Dit ligt in de dorpskern van Kapel-Avezaath in de gemeente Tiel. Omdat in de toekomst binnen het plangebied woningbouw zal worden gerealiseerd, was het noodzakelijk om de archeologische resten van de behoudenswaardige vindplaats, die niet in situ bewaard konden worden, te onderzoeken en veilig te stellen voor de toekomst.
Dat binnen het plangebied een behoudenswaardige vindplaats was gesitueerd, die dateerde in de Volle Middeleeuwen, heeft vooronderzoek in 2007 (eveneens uitgevoerd door de ACVU-HBS), uitgewezen.1 Vondsten wezen op een rijke status van de bewoners. Op basis van de onderzoeksresultaten is echter geconcludeerd dat het hoofdgebouw van deze bewoners zich buiten het plangebied moest bevinden. De aangetroffen sporen, waaronder een brede gracht, wezen er namelijk op dat een rand van een belangrijk erf was aangesneden. Binnen het plangebied zou zich een jongere 13de eeuwse uitbreiding van het vol- middeleeuwse dorp Kapel-Avezaath bevinden.
Tijdens de opgraving is in totaal ca. 0.3 ha vlakdekkend opgegraven. De resultaten van dit onderzoek zijn ronduit spectaculair. Binnen het plangebied kon een enorme 13de eeuwse gebouwplattegrond van ca. 14.5 bij 33 m volledig gedocumenteerd worden. Dit gebouw werd aan de westkant geflankeerd door een diepe volledig opgevulde gracht. Aan de noordzijde lag een meerfasig greppelsysteem. Daarnaast zijn grote kuilen en meerdere waterputten aangetroffen waarvan er twee beschoeid waren met water- of wijntonnen.
Uit de sporen is een grote hoeveelheid vondsten verzameld die wijzen op een hoge status van de bewoners. In tegenstelling tot het vooronderzoek bleek het erf deels of geheel binnen het plangebied te vallen. De aangetroffen vondsten, die bestaan uit ondermeer een gouden ring, ijzeren gespen en sleutels die zijn ingelegd met tin, zilveren munten en luxueus aardewerk, overtroffen iedere verwachting. De absolute topvondst is een bronzen Hanzeschotel die rijkelijk versierd is met een gravure. Een vreemde vondst is een blauwgeverfde beker waarvoor niet direct parallellen zijn gevonden. Deze beker is daarom door onderzoekers bestempeld met de misschien ietwat oneerbiedige naam ‘de smurfenbeker’. Tijdens de analyse werd na raadplegen van een groot aantal aardewerkspecialisten de mogelijkheid geopperd dat deze beker een importproduct uit het Midden-Oosten zou kunnen zijn, mogelijk gemaakt in Syrië. Het blijkt echter een product te zijn uit Langerwehe die blauw geverfd is met als doel de producten uit het Midden-Oosten, die zeer zeldzaam zijn in Europa, te imiteren. Toch blijft het een zeer bijzonder product.
Ook uit het onderzoek van de andere vondstcategorieën, zoals het dierlijk bot, de visresten en de botanie, kan geconcludeerd worden dat de bewoners van dit erf een zekere welstand hadden.
Het erf, waartoe de plattegrond behoord, lijkt maar kort bewoond te zijn geweest, namelijk gedurende een periode van ca. 100 jaar. Hierdoor biedt het een uitgelezen kans de opmerkelijk sporen met rijke vondsten in een archeologisch ideale context te bestuderen.Verder is een 14de eeuwse gracht aangesne- den van een huisplaats die westelijk gesitueerd is ten opzichte van het 13de eeuwse erf.
