In opdracht van Stichting het Limburgs Landschap heeft RAAP in september en oktober 2015 en in juni en juli 2016 een archeologische begeleiding uitgevoerd in verband met de voorgenomen nieuwbouw en herinrichting van het terrein Oude Pastorie in de gemeente Beek. Het primaire doel van de archeologische begeleiding was het veilig stellen van de wetenschappelijke informatie van deze vindplaats die tijdens archeologisch vooronderzoek is aangetroffen (behoud ex situ). Daar waar graafwerkzaamheden werden uitgevoerd konden archeologische resten namelijk niet altijd in situ bewaard worden.
Het zuidoostelijke deel van het gebied ligt in het beekdal van de Keutelbeek, terwijl de noordwestelijke hoek op de westhelling van het beekdal ligt. Op de hellingen van het beekdal ligt de bouwvoor veelal meteen op de natuurlijke ondergrond (Bt-horizont). In het uiterste noordwesten is mogelijk sprake van een dunne laag colluvium of een ophooglaag.
Mogelijk was het terrein in de Volle en Late Middeleeuwen de zetel van de heerlijkheid Beek, de zogenaamde Vroenhof. De Vroenhof was in ieder geval vanaf 1293 in bezit van de Duitse Orde, die vanaf deze periode de pastoors voor de parochie Beek leverden. Vanaf de 17e eeuw woonden de pastoors van Beek ook op het terrein, wat de naam “Oude Pastorie” verklaart.
De archeologische resten op het terrein bestaan uit een rechthoekige 10 m brede gracht, die teruggaat tot het midden van de 15e eeuw en mogelijk nog ouder is. In de gracht zijn veel vondsten uit de 16e en 17e eeuw aangetroffen, voornamelijk grote borden voor het opdienen van voedsel. Ergens in de loop van de 18e eeuw is de gracht versmald door het binnenterrein te vergroten. Uit de 18e eeuw stamt ook een brug bestaande uit twee kalkstenen bruggenhoofden.
Buiten het terrein van de laat-middeleeuwse gracht zijn enkele paalsporen aangetroffen uit de periode 1175-1225. Mogelijk maken de sporen deel uit van een gebouw. Binnen de omgrachting zijn alleen vondsten in een begraven A-horizont uit deze vroege periode aangetroffen. Ergens in de Late Middeleeuwen, is het terrein binnen de gracht namelijk opgehoogd. Binnen de omgrachting is een natuurstenen verharding de het oudste spoor (Late Middeleeuwen). Mogelijk eveneens uit de Late Middeleeuwen dateert een voorhof, dat het hoofdvolume van de gebouwen op historische kaarten vormt. Van deze voorhof zijn kalkstenen funderingsresten van een poortgebouw aangetroffen, alsmede een kalkstenen fundering in de noordoostelijke wand van het gebouw. Uit historische bronnen en bouwhistorische gegevens blijkt dat het poortgebouw in het hoofdvolume werd omgevormd tot een beletage met daaronder een verdiept gedeelte/kelder. Het verdiepte gedeelte is tijdens de archeologische begeleiding opgegraven.
In 1775 en 1781 werden aan het hoofdvolume respectievelijk de noordoostelijke en zuidwestelijke vleugel aangebouwd, zoals deze op historische kaarten uit het begin van de 19e eeuw staan aangegeven. In de loop van de 19e eeuw worden de noordoostelijke vleugel en het hoofdvolume afgebroken. Rond 1900 worden vervolgens de grachten gedempt.
Het onderzoek heeft aangetoond dat er resten uit de Volle Middeleeuwen tot en met circa 1900 op het terrein van de Oude Pastorie aanwezig zijn. Een deel van het perceel staat nu op de archeologische beleidskaart aangegeven als “terrein van archeologische waarde”, waardoor voor ingrepen groter dan 250 m2 en dieper dan 30 cm een onderzoeksplicht geldt. Het verdient de aanbeveling om van het perceel Oude Pastorie een gemeentelijk monument te maken omdat op het hele perceel archeologische resten lijken voor te komen, die mogelijk met de Vroenhof of Oude Pastorie verband houden.
