In opdracht van Royal HaskoningDHV Nederland B.V. zijn diverse natuurherinrichtingsmaatregelen ter plaatse van plangebied Eindstraat in Schinveld archeologisch begeleid door RAAP Archeologisch Adviesbureau. Voorafgaand aan de begeleiding is een Plan van Eisen opgesteld voor het archeologisch veldonderzoek dat is goedgekeurd door de gemeente.

Het veldwerk had plaats in het najaar van 2014. Tijdens de archeologische begeleiding zijn twee archeologische vindplaatsen aangetroffen, waarvan één behoudenswaardig is.

De behoudenswaardige vindplaats (vindplaats 1) betreft resten van vier bewerkte palen in elzenhout, die werden aangetroffen bij het uitgraven van een nieuwe waterloop in het noordoosten van deelgebied West. In dit deel van het plangebied werden ook resten van fossiele beekmeanders aangetroffen. Paal S 1 (ca. 0,18 m diameter) is ingeheid en aangepunt; deze werd middels C14- datering gedateerd in de Vroege Middeleeuwen (vermoedelijk tussen 669-779 na Christus). Op ca. 6,5 m ten noordoosten van paal S 1, zijn palen S 2 en S 4 gevonden (resp. 0,25 en 0,14 m diameter); hierbij stond S 2 rechtop, en werd gestut door S 4. De onderkanten zijn niet gepunt, maar vlak. Op basis van de C14-datering van S 2 (tussen 1298-1416 n. Chr.) worden deze palen gedateerd in de Late Middeleeuwen. Paal S 5, die op basis van stratigrafie gedateerd wordt in de Nieuwe Tijd, is een relatief kleine aangepunte paal (0,7 m diameter), die zich op ca. 17 m ten oosten van palen S 2 en S 4 bevond. De meest voor de hand liggende interpretatie voor palen S 1 en S 2/4 is – vanwege de verwachting en de ligging in of nabij fossiele beekmeanders – dat het restanten zijn van één of meerdere beekovergangen (brugconstructies). Paal S 5 wijkt af van omvang. Vooralsnog wordt hier ook rekening gehouden dat deze tot een brugconstructie kan behoren, maar een andere interpretatie is ook nog mogelijk (zoals onderdeel van hekwerk). Op basis van deze uiteenlopende dateringen kan geconcludeerd worden dat hier om meerdere (brug)constructies gaat, die elkaar mogelijk hebben opgevolgd. De andere vindplaats (vindplaats 2) betreft losse vondsten die werden aangetroffen na de maaiveldverlaging in het zuiden van deelgebied West.

Het archeologisch onderzoek is, conform PvE, uitgevoerd ter plaatse van specifieke, vaak ondiepe (vb. maaiveldverlaging), en lokale (vb. uitgraven nieuwe waterloop) herinrichtingsmaatregelen binnen het plangebied. Hierbij werd nergens de Pleistocene ondergrond bereikt, waardoor nog steeds archeologische resten op diepere niveau’s in de Holocene beekafzettingen of in de veenlagen kunnen voorkomen. Als gevolg hiervan blijft de vooropgestelde archeologische verwachting van het vooronderzoek (Ruijters, 2014) en het PvE (Sprengers & Roymans, 2014) gelden voor de niet onderzochte delen van het plangebied. In het bijzonder wordt, voor de omgeving van vindplaats 1 gewezen op de aanwezigheid van nog meer houten palen die tot de aangetroffen (brug)constructies behoren. De vindplaats werd voorlopig begrensd (buffer van 50 m rondom de aangetroffen resten; figuur 9).

De vorm van dit vervolgonderzoek kan, conform het bestaande PvE, bestaan uit een intensieve (hoge verwachting) of een extensieve (onbekende verwachting) begeleiding. Figuur 9 geeft een overzicht, van noord naar zuid: • In deelgebied Oost geldt een nog hoge archeologische verwachting op beekovergangen en resten van een molenbiotoop. De top van de beekafzettingen, waarbinnen archeologische resten verwacht worden, bevond zich tijdens onderhavig onderzoek op ca. 50 cm -Mv. Daarom wordt een intensieve begeleiding geadviseerd bij werkzaamheden die dieper reiken dan 50 cm -Mv; • In het noordoosten van deelgebied West geldt nog een hoge archeologische verwachting voor beekovergangen. Concrete resten van een (brug)constructie uit de Vroege Middeleeuwen t/m Nieuwe Tijd zijn hier aangetroffen (vindplaats 1). De top van de beekafzettingen bevond zich tijdens onderhavig onderzoek op ca. 50 cm -Mv. Resten van houten palen werden aangetroffen vanaf 1 m -Mv. In dit deel heeft een maaiveldverlaging plaatsgevonden (ca. 25 cm). Aanbevolen wordt om een intensieve begeleiding uit te voeren indien dieper dan 25 cm - huidig Mv verstoord wordt. Op de verwachtingskaart van de gemeente Onderbanken kent dit gebied een middelhoge archeologische verwachting (‘waardecategorie 4’; Verhoeven, 2007; geupdate in 2013). Aanbevolen wordt om de vindplaats op te waarderen naar ‘waardecategorie 3’ (overige monumenten en gebieden met een hoge verwachtingswaarde); • Voor het grootste deel van deelgebied West geldt een nog onbekende archeologische verwachting op beekdalgerelateerde vindplaatsen. Hier wordt een extensieve begeleiding aanbevolen. Alleen het noordelijk deel van dit gebied (nieuwe waterloop) werd middels extensieve begeleiding onderzocht waaruit blijkt dat archeologische vindplaatsen vanaf 50 cm (beekafzettingen) kunnen voorkomen. Het zuidelijke deel werd tijdens onderhavig onderzoek niet onderzocht, omdat op basis van het vooronderzoek (Ruijters, 2014: bijlage 1) al bleek dat het archeologisch niveau bij de maaiveldverlaging niet werd bereikt. Vanwege de uitgevoerde maaiveldverlaging wordt ook hier vervolgonderzoek aanbevolen bij een ingreep dieper dan 25 cm - huidig Mv. • In het zuiden van deelgebied West geldt nog een hoge archeologische verwachting op afvaldumps. Het archeologisch niveau, dat zich op een diepte van ca. 30 à 40 -Mv bevond, werd hier bij de maaiveldverlaging (net) niet bereikt. Daarom wordt een archeologische begeleiding aanbevolen bij ingrepen dieper dan 10 cm - huidig Mv.