Archeologisch bureauonderzoek hoek Pijkestraat, Parkweg en Lange Hezelstraat in Nijmegen, Archeologische Berichten Nijmegen - Briefrapport 147

Het plangebied ligt volgens de archeologische beleidskaart van de gemeente Nijmegen in een terrein van zeer hoge archeologische waarde. Het maakt onderdeel uit van het grafveld dat bij de Romeinse stad Ulpia Noviomagus hoorde. Aan de Pijkestraat zijn 1977 daadwerkelijk Romeinse graven aangetroffen. De kans op het aantreffen van Romeinse graven is dan ook groot. Het plangebied ligt in de vroege middeleeuwen ten zuidwesten van de Merovingische nederzetting aan de Waal en het door de adel bewoonde Valkhof. Ter plaatse van de archeologisch onderzochte locaties Hb4 en Pk2 zijn sporen aangetroffen uit de laat-Romeinse tijd of vroege middeleeuwen. Tevens is er op de locatie Hb4 mogelijk een vroeg middeleeuwse grindweg aangetroffen. De kans dat binnen het plangebied eveneens resten uit deze periode aanwezig zijn is dan ook groot. In de tweede helft van de 13e eeuw brak Nijmegen door als regionaal en zelfs interregionaal handelscentrum. Hoewel de eerste vermelding van de oudste stadsomwalling afkomstig is uit een oorkonde uit 1303, begon men vermoedelijk al met de aanleg vanaf ongeveer 1230-1250. De loop van deze vermoedelijk in eerste instantie aarden omwalling is, gebaseerd op bekende bebouwing uit de 13e- en 14e-eeuw. De vroege historische vermelding van de Hezelstraat (1310) en de Hezelpoort (1334) doet vermoeden dat de latere stenen stadsmuur een identiek verloop had. Het onderhavige plangebied was toentertijd dan ook binnen de aarden stadsomwalling gelegen. De aangetroffen archeologische resten in de omgeving van het plangebied bevestigen deze historische ontwikkeling. Zo heeft het onderzoek ter plaatse van Hb3, Hb4 en Pk2 aangetoond dat er een akkerlaag aanwezig is uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd. In de Pijkestraat zijn restanten van houtbouw (huis) aangetroffen, die vermoedelijk dateren uit de 13e en 14e eeuw. Het is mogelijk dat aan de eerste fase van huizenbouw ook een aantal gesloten vondstcontexten als tonputten, afvalkuilen en dergelijke te koppelen zijn. Voorts dateren uit de late middeleeuwen een keermuur (Hb3), kelders, een groot aantal inpandige beerkelders, beerputten en tonputten, afvalkuilen, houtbouw (vooral in Pk2) en verschillende oudere straatniveaus van de Kroonstraat, de Pijkestraat, Hessenberg en de Jodenberg. Over de gehele lengte van de Lange Hezelstraat is een meer dan 1 m dik pakket van opeenvolgende bestratingen van zand en grind uit de afgelopen eeuwen aangetroffen. Rond 1500 lag het toenmalige loopniveau ongeveer een halve meter onder het huidige straatniveau. Tijdens het archeologisch onderzoek van Hb3, Hb4 en Pk2 zijn vele sporen uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd vastgelegd. Van het kloostercomplex op de Hessenberg zijn fundamenten en inhumatiegraven overgeleverd. Voorts dateren uit de nieuwe tijd een grote hoeveelheid houten ton- en beerputten, stenen beerputten, kelders, waterkelders, beerkelders, muren van huizen, keermuren, rooilijnen, huispercelen met bewoningsniveaus, perceelsscheidingen en verschillende straatniveaus. Vanaf 1550 zijn alle straten rond het plangebied bebouwd. Op de kaart van Feltman uit 1668 is te zien dat het oostelijke deel van de nieuwbouwlocatie is gelegen op het onbebouwde achtererf van een vrij groot huis aan de Lange Hezelstraat (perceel 1846). Het pand op perceel 1846 aan de Lange Hezelstraat betreft een 14e-eeuws stadskasteel. Het betreft het huidige adres Lange Hezelstraat 75. Het perceel 1846 was in de periode 1655-1670 eigendom van schepen en burgemeester Jacob Leeuwens. Het westelijk deel van de nieuwbouwlocatie is volgens het minuutplan uit 1832 gelegen binnen perceel 1849. Wellicht de opvallendste naam in het rijtje van eigenaars van dit perceel is de familie Quack. Gegeven de vele archeologische resten die in de omgeving van het plangebied zijn aangetroffen uit de volle- en late middeleeuwen en nieuwe tijd, de ligging van het plangebied binnen de middeleeuwse stadsomwalling en het feit dat alle straten rondom het plangebied vanaf 1550 bebouwd zijn, is de kans op het aantreffen van resten uit deze perioden groot te noemen. Deze resten kunnen al vlak onder het maaiveld worden aangetroffen. Het onderzoek naar recent gebruik van het plangebied heeft aangetoond dat binnen het oostelijke deel van het plangebied veelvuldig is gebouwd en gesloopt ten behoeve van een drukkerij (1911-1970) en een souvenirfabriek (1970-1982). De vele bouwactiviteiten ten behoeve van de drukkerij en fabriek zullen de bodem plaatselijk verstoord hebben maar het is echter in veel gevallen niet op te maken hoe diep de bodem daarbij geroerd is, en over welk oppervlak dit is gebeurd. Het is eveneens onduidelijk of de bouw- en sloopactiviteiten de eventueel in de bodem aanwezige Romeinse sporen hebben aangetast

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-27j-rs4b
PID https://nbn-resolving.org/urn:nbn:nl:ui:13-x6-nl2i
Metadata Access https://easy.dans.knaw.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=oai:easy.dans.knaw.nl:easy-dataset:85368
Provenance
Creator Habraken, J.
Publisher Gemeente Nijmegen
Contributor Enckevort, H.L.H. van; Gemeente Nijmegen
Publication Year 2018
Rights info:eu-repo/semantics/openAccess; License: http://creativecommons.org/licenses/by/4.0; http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
OpenAccess true
Representation
Language Dutch; Flemish
Resource Type Dataset
Format application/pdf; mapinfo / tab
Discipline Ancient Cultures; Archaeology; Humanities
Spatial Coverage (5.858 LON, 51.848 LAT); Pijkestraat; Nijmegen; Gemeente Nijmegen; Gelderland