Sarsven en De Banen te Nederweert, gemeenten Nederweert en Leudal; een verkennend booronderzoek en archeologische begeleidingen

In opdracht van de Provincie Limburg heeft RAAP tussen 2013 en 2016 op 26 verschillende locaties in de gemeenten Nederweert en Leudal een verkennend booronderzoek en/of een archeologische begeleiding uitgevoerd voor het onderzoeksgebied Sarsven en De Banen. De onderzoeken vonden plaats in het kader van omgevingsvergunningen ten behoeve van waterhuishouding, herstel van vijf opgedroogde vennen en verbetering van de landbouwstructuur.

Het onderzoeksgebied is rijk aan vindplaatsen uit de steentijd. De dekzandruggen nabij natte laagten en vennen hebben in de steentijd een grote kracht uitgeoefend op de locatiekeuze van de mens. In dergelijke gradiëntzones is voorafgaand aan de graafwerkzaamheden een verkennend booronderzoek uitgevoerd om te kijken hoe de bodemopbouw is. Waar nog sprake was van relatief intacte bodemprofielen, werd vervolgens een intensieve begeleiding uitgevoerd. Meestal bleek echter sprake van AC-profielen, waardoor de verwachting voor vindplaatsen uit de steentijd al naar aanleiding van het booronderzoek naar laag kon worden bijgesteld. Soms bleek ook van oude venbodems in de ondergrond sprake, en werden vanwege de natte situatie geen kampementen uit de steentijd meer verwacht. Sommige (oppervlakte) vuursteenvindplaatsen bleken in een oud ven te liggen: het gaat om vindplaatsen die van de hogere landschapsdelen door egalisatie in oude vennen zijn geschoven. Verder is gebleken dat op plekken waar sprake is van (amateur) vuursteenvindplaatsen of AMKterreinen, dat nog maar weinig vondsten aanwezig zijn. De vindplaatsen waarvan de vondsten zicht hoofdzakelijk in de bouwvoor moeten hebben bevonden, lijken vrijwel helemaal ‘leeg geraapt’.

De (intensieve) begeleidingen in zones met relatief intacte profielen hebben maar weinig vondsten opgeleverd. Te deelgebied Kleine Moost werden op twee locaties in totaal vijf vondsten in de bouwvoor of aangevoerde grond aangetroffen. Te deelgebied Philomenahoeve werden in de B- of C-horizont in totaal 18 stuks vuursteen aangetroffen. In enkele zeefvakjes die hier werden gegraven, werden geen vondsten meer aangetroffen zodat geconcludeerd moet worden dat de vindplaats(en) bijna helemaal in de bouwvoor zijn opgenomen.

In natte laagten en (voormalige) vennen werden extensieve archeologische begeleidingen uitgevoerd. Ook in zones waar tijdens het booronderzoek voormalige venbodems werden aangetroffen, werden tijdens de graafwerkzaamheden extensieve archeologische begeleidingen uitgevoerd. Tijdens deze begeleidingen werden geen vondsten aangetroffen. Hier en daar werden grondsporen uit de 19e of 20e eeuw aangetroffen, zoals rabatten, greppels of sporen van grondstoffenwinning (enkele leemkuil en mogelijke veenwinningskuil). Nergens was echter sprake van behoudenswaardige archeologische resten in de begeleide zones. Alleen de leemkuil(en) te deelgebied Leemkuilen werd als potentieel behoudenswaardige vindplaats aangemerkt. In deze zone dient behoud in situ nagestreefd te worden.

Het onderzoek heeft aangetoond dat de bodemopbouw ter hoogte van de zones waar vindplaatsen van jager-verzamelaars verwacht worden, over het algemeen sterk verstoord is. Verstoring van deze zones heeft plaatsgevonden vanaf de jaren 1920, toen tijdens de eerste ontginningen in het gebied groot grondverzet plaatsvond: het afgraven van dekzandkoppen en dempen van laagten. Ook egalisatie tijdens de ruilverkaveling en diepwoelen/diepploegen kan tot verstoring en aftopping van de bodem geleid hebben. De hoge verwachting voor vindplaatsen uit de steentijd in gebieden die vanaf de jaren 1920 voortdurend als akker-/weiland in gebruik zijn, kan daarom over het algemeen naar laag worden bijgesteld. Op de hoogtekaart van het gebied is te zien dat het oorspronkelijke reliëf met name in zones die al lang als (dennen-)bos in gebruik zijn nog intact is. De kans dat de oorspronkelijke podzolen nog (goed) bewaard zijn, is hier veel groter. Hier kan de hoge verwachting voor vindplaatsen uit de steentijd dan ook gehandhaafd blijven.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-xtd-m7ew
PID https://nbn-resolving.org/urn:nbn:nl:ui:13-x3-tozp
Metadata Access https://easy.dans.knaw.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=oai:easy.dans.knaw.nl:easy-dataset:179893
Provenance
Creator Roymans, J.A.M.; Sprengers, N.H.A
Publisher RAAP Archeologisch Adviesbureau bv
Contributor Vansweevelt, J.; Vaessen, R.; Ruijters, M.H.P.M; RAAP Archeologisch Adviesbureau bv
Publication Year 2020
Rights info:eu-repo/semantics/openAccess; License: http://creativecommons.org/licenses/by/4.0; http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
OpenAccess true
Representation
Language Dutch; Flemish
Resource Type Text
Format application/pdf
Discipline Ancient Cultures; Archaeology; Humanities
Spatial Coverage (5.809 LON, 51.271 LAT); Schoorkuilen; Sarsven en de Banen; Vlakwater; de Zoom; Grote en Kleine Moost; Sarsven en De Banen; Nederweert; Limburg