Met oud hout gebouwd

In september 2016 vond op het perceel Spanbroekerweg 23 in Spanbroek een archeologisch onderzoek plaats. Op het perceel stond tot dat moment een stolpboerderij. Deze boerderij is zowel bovengronds als ondergronds onderzocht. Zoals verwacht bleken onder de stolpboerderij oudere sporen aanwezig te zijn, die terug gaan tot het ontstaan van Spanbroek en de ontginning van de omgeving in de Late Middeleeuwen. De oudste sporen uit het onderzoek dateren vermoedelijk uit de Bronstijd. Het gaat om drie kuilen die aan de noordzijde van het terrein. De datering van de kuilen is door het ontbreken van vondstmateriaal echter onzeker. In de Late Middeleeuwen is het gebied ontgonnen. Uit deze ontginningsfase stammen een aantal daliegaten en sloten. Op basis van het aangetroffen vondstmateriaal wordt een datering van de ontginning in de tweede helft van de 12de eeuw vermoed, maar door de fragmentatiegraad van het materiaal en de kleine hoeveelheid blijft deze conclusie twijfelachtig. Het gebied is niet lang in gebruik geweest, voordat het werd ingericht als woonplek. De sloten en kuilen en de nazak boven deze sporen werden gedempt met klei en men egaliseerde het terrein. Op basis van het dateerbaar vondstmateriaal wordt deze eerste bewoning in de 13de eeuw geplaatst. Vermoedelijk is het terrein in de opvolgende eeuwen continu bewoond geweest. 14de/15de eeuws materiaal is aanwezig, maar spaarzaam. Sporen die duidelijk aan deze periode kunnen worden gekoppeld ontbreken ook. De sporen uit de opvolgende periode zijn duidelijker, al kunnen gebouwplattegronden niet worden onderscheiden. De resten van een mogelijke hooiberg dateren vermoedelijk uit de 16de eeuw. Twee aspotten met overblijfselen van een haard dateren uit de periode 1575-1650 en doorsnijden deze resten. Een uitbraakspoor met een laag bakstenen van een poer of schoorsteenfundering bevatte een haardsteen uit de 16de of vroeg 17de eeuw. Deze en andere overblijfselen behoren bij diverse gebouwen die hier zijn gebouwd voor de komst van de stolpboerderij. Het gaat om minimaal twee, maar waarschijnlijk drie bouwfases die te dateren zijn in de (late) 16de en 17de eeuw. Op zeker moment is op het perceel een stolpboerderij gebouwd. Het ging om een NoordHollandse stolp, wat betekent dat de darsdeur zich in de achtergevel bevond, de stal langs een zijgevel lag en de woonvertrekken zich aan de voorkant bevonden. De boerderij is bouwhistorisch, dendrochronologisch en archeologisch onderzocht. Meestal kan op basis van het dendrochronologisch onderzoek aan het vierkant (houtskelet) de bouw van de stolpboerderij heel nauwkeurig worden bepaald. Dat was bij de hier besproken stolp niet het geval, doordat het vierkant volledig was gemaakt van hergebruikt hout. Het merendeel was gemaakt van eikenhout, dat waarschijnlijk afkomstig is uit de vierkanten van twee afgebroken stolpen. Aangezien het om eikenhout gaat, moeten beide stolpen uit de 16de eeuw dateren. Op basis van het dendrochronologisch onderzoek kan worden gezegd dat een van de stolpboerderijen in 1551 of 1552 is gebouwd. Het is hiermee op dit moment het oudst bekende vierkanthout. Sporen wijzen erop dat de stolpboerderij op zijn vroegst in de eerste helft van de 18de eeuw is gebouwd. Op basis van een aantal gegevens wordt de bouw van de stolpboerderij op het perceel Spanbroekerweg 23 geplaatst in de periode 1727-1800. Bijzonder aan de onderzochte boerderij is dat het pand tussen 1845 en 1929 eigendom was van een bakker. In deze tijd hoorde geen landerijen bij de boerderij, wat het zeer aannemelijk maakt dat de stolp in deze periode niet is gebruikt als veehouderij, maar alleen als bakkerij. Binnen de hooiberg is in deze tijd een grote bakkersoven gebouwd. Daarnaast bevond zich een bak met waterdichte bodem, die ook door de bakker zal zijn gebruikt. In de eerste helft van de 20ste eeuw is de boerderij behoorlijk sterk verbouwd. De zijgevels, achtergevel en diverse binnenmuren zijn vernieuwd, waarbij steeds een betonplaat is toegepast onder de muren. Waarschijnlijk is eveneens in de eerste helft van de 20ste eeuw het houtwerk in de lange regel vernieuwd en tevens de korte regel gemaakt aan de achterkant van de boerderij. Het is aannemelijk dat dit ná 1929 is gebeurd, aangezien het pand tot die tijd bakkerij was en geen veehouderij. In de 20ste eeuw zijn verder boven de woonvertrekken slaapkamers gemaakt en is een halletje gecreëerd tussen de voordeur en de woonvertrekken. Op zeker moment is verder de voorgevel vernieuwd en is op de achtergevel een bakstenen topgevel gemaakt. De dars werd omgevormd tot extra koeienstal en aan de achterkant van de dars kwam een wc en bijkeuken. Het oude rookkanaal werd gesloopt en vervangen door een nieuw exemplaar. In de jaren ‘80 en ‘90 van de twintigste eeuw zijn de laatste aanpassingen aan de boerderij gedaan: een stukje van de lange regel is omgevormd tot melklokaal en een deel van de dars en hooiberg werd omgevormd tot gang en badkamer. Rond 1990 is de korte regel verbouwd tot twee paardenboxen. Tot 1994 stonden in de winter koeien in de boerderij op stal.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-2cq-96h2
PID https://nbn-resolving.org/urn:nbn:nl:ui:13-ox-4rh5
Metadata Access https://easy.dans.knaw.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=oai:easy.dans.knaw.nl:easy-dataset:126479
Provenance
Creator Duijn, D.M.; Gerritsen, S.
Publisher Archeologie West Friesland
Contributor Bartels, M.H.; Schrickx, C.P.; Leeuwen, J. van; Sitter-Homans, A.L. de; Schinning, F.C.
Publication Year 2019
Rights info:eu-repo/semantics/openAccess; License: http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0; http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0
OpenAccess true
Representation
Language Dutch; Flemish
Resource Type Dataset
Format application/pdf; application/msword; image/jpeg; access / accdb; arcgis / shp; excel / xlsx en xls; illustrator / ai; autocad / dxf
Discipline Ancient Cultures; Archaeology; Humanities
Spatial Coverage (4.943 LON, 52.697 LAT); Spanbroekerweg 23; Spanbroek; Gemeente Opmeer; Noord-Holland