In opdracht van de gemeente Barneveld heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in april 2007 een bureau- en inventariserend veldonderzoek uitgevoerd in verband met voorgenomen ontwikkeling van het bedrijventerrein Harselaar/Nijkerkerweg in de gemeente Barneveld. Het onderzoek diende te worden uitgevoerd omdat realisatie van de plannen zou kunnen leiden tot aantasting of vernietiging van mogelijk aanwezige archeologische resten. Doel van het onderzoek was het opsporen van deze resten en, indien mogelijk, een eerste indruk geven van de kwaliteit (gaafheid en conservering), aard, datering, omvang en diepteligging ervan. Hoewel de Gelderse Vallei in archeologisch opzicht nog enigszins onbekend terrein is, maken onderzoeksresultaten van de afgelopen jaren duidelijk dat het geenszins een archeologisch leeg gebied is. In het plangebied kunnen dan ook archeologische resten aanwezig zijn daterend vanaf het Laat Paleolithicum. Niet alle delen in het plangebied hebben eenzelfde kans op aanwezigheid van archeologische resten. Voorafgaande het veldonderzoek is onderscheid gemaakt in delen met een hoge tot middelmatige archeologische verwachting en delen met een lage archeologische verwachting. Dit onderscheid vormde het uitgangspunt voor het veldonderzoek: zones met een middelmatige of hoge archeologische verwachting zijn door middel van een karterend booronderzoek onderzocht, in de delen met een lage archeologische verwachting bleef het onderzoek beperkt tot een verkennend booronderzoek. Tijdens het bureauonderzoek zijn met behulp van kadastrale minuutplans uit het begin van de 19e eeuw 2 vindplaatsen in kaart gebracht (vindplaatsen 1 en 2). Het gaat om de historisch vermelde hoeven Klein Harselaar en Middendorp. Beide vindplaatsen liggen grotendeels onder huidige bebouwing/boerderijen. Tijdens het inventariserend archeologisch onderzoek zijn in 2 boringen archeologische resten aangetroffen die vermoedelijk samenhangen met de (laat-) middeleeuwse bewoning van vindplaats 1. Verder zijn in een groot aantal boringen die zijn gezet op de dekzandrug in het oostelijke deel van het plangebied archeologische resten aangetroffen (vindplaats 3). Het gaat voornamelijk om fragmenten aardewerk uit een groot aantal boringen, die duiden op de aanwezigheid van nederzettingsresten. Op basis van de resultaten van het booronderzoek kunnen 5 landschappelijke eenheden worden onderscheiden (figuur 10): Zone A: dekzandrug met plaggendek (figuur 10: donkeroranje) Deze zone omvat de hogere delen van het gebied. Het veldonderzoek heeft in het oostelijke deel van zone A vondsten opgeleverd in een groot aantal boringen. Ook in die delen echter, waar het booronderzoek geen vondsten heeft opgeleverd, worden archeologische resten verwacht. Het gaat om zowel grondsporen als een vondststrooiing (vuursteen en aardewerk). Een exacte begrenzing van vindplaats 3 kan op basis van het booronderzoek niet aangegeven worden. Zone B: laaggelegen dekzandvlakte (figuur 10: lichtgroen) Deze zone omvat de laaggelegen delen van het dekzandlandschap. Hier zijn geen (duidelijke aanwijzingen voor de aanwezigheid van) archeologische vindplaatsen (in de zin van nederzettingen). Wel kunnen in deze zone off-site structuren aanwezig zijn die samenhangen met de (laat-?)middeleeuwse ontginning van het gebied. Zone C: overgangszone dekzandrug-beekdal/laagte (figuur 10: gele arcering) Deze zone betreft de overgang van de hoger gelegen dekzandrug naar het beekdal. Voor de overgangszone (gradiëntzone) geldt bij uitstek een hoge kans op aanwezigheid van vindplaatsen van jager-verzamelaars. Zone D: beekdal/laagte/depressie (figuur 10: lichtpaars) Deze zone omvat de laagst gelegen delen van het plangebied: beeklopen en depressies. Deze zone heeft dan ook een zeer lage archeologische verwachting voor aanwezigheid van nederzettingsterreinen en bewoningsresten. Zone E: verstoord (figuur 10: lichtgrijs) Deze zone omvat de lager gelegen delen, waar de bodem over een relatief groot oppervlak is verstoord tot in de top van de C-horizont. In deze zone worden geen archeologische resten verwacht. Aanbevelingen Historische erven (vindplaatsen 1 en 2) Indien bodemingrepen gepland zijn ter hoogte van de hoeven Klein Harselaar en Middendorp, wordt aanbevolen een nader historisch onderzoek te (laten) uitvoeren naar beide erven. Tevens wordt aanbevolen om door middel van proefsleuven te onderzoeken welke resten (in en) onder de huidige bebouwing (nog) aanwezig zijn. Zone A (waaronder vindplaats 3) Aanbevolen wordt om de kwaliteit (gaafheid en conservering), alsmede de precieze aard, datering, omvang en diepteligging nader vast te stellen door middel van een waarderend onderzoek in de vorm van proefsleuven. Doel van het proefsleuven- onderzoek is om tot een waardestelling van de mogelijke nederzettingsresten te komen in het oostelijke deel van zone A (vindplaats 3). Verder heeft het proefsleuven- onderzoek tot doel om in de gehele zone A vast te stellen of op de dekzandrug daadwerkelijk vindplaatsen aanwezig zijn die niet met het gehanteerde boorgrid opgespoord konden worden (zoals grafvelden, losse erven, sporen van landgebruik [putten, kuilen, greppels e.d.]). Zone C Aanbevolen wordt om enkele sleuven aan te leggen vanaf de dekzandrug (zone A) tot in de beekdalen (zone C: gearceerd). In het bijzonder wordt aanbevolen om hierbij aandacht te besteden aan paleo-ecologische aspecten. Geadviseerd wordt om het aanleggen van de proefsleuven in zone C te combineren met de proefsleuven in zone A. Zone B Aanbevolen wordt om in zone B een zeer beperkt (selectief) proefsleuvenonderzoek te laten uitvoeren om inzicht te krijgen in de (laat-)middeleeuwse ontginnings- geschiedenis van het gebied (greppels e.d.). Uitgangspunt hierbij kunnen de verkavelingspatronen op de historische kaarten vormen. Zone D Geen restricties ten aanzien van verdere planontwikkeling. Zone E Geen restricties ten aanzien van verdere planontwikkeling.