(Antea Group projectummer: 414305)
Samenvatting Antea Group heeft in de periode 2 mei tot en met 5 juli 2017 een archeologische begeleiding conform protocol opgraven uitgevoerd (protocol 4004) op drie locaties. Dit betreft de locaties Bloemstraat, Ebbingebrug en de Spilsluizen te Groningen. Onderhavig rapport vormt hier de verslaglegging van.
De werkzaamheden betroffen een aanpassing van de bestaande 600 mm LD-gasleiding (gaslagedrukleiding). Het werk bestond uit het op drie plaatsen opgraven van de leiding. Na het uitgraven van de leiding is een deel van de leiding verwijderd waarna vervolgens een kunststofleiding (PE-100 ø 560 m) in de bestaande gietijzeren is geplaatst (relinen). De graafwerkzaamheden zijn archeologisch begeleid. De werkzaamheden in de Bloemstraat zijn tevens milieukundig begeleid.
Voorafgaand aan de herinrichting heeft Antea Group in december 2016 een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd en een KLIC-melding verricht. Uit het onderzoek is gebleken dat in het grootste deel van het plangebied na de uitleg van de stad Groningen in de zeventiende eeuw er langzaam bebouwing is ontstaan. Vele huizen zijn in de loop der tijd vervangen maar er hebben tot op heden geen omvangrijke stadsvernieuwingen als reconstructies van straten plaatsgevonden zodat er waarschijnlijk geen grootschalige verstoringen zijn opgetreden. Wel is de bodem verstoord door de vele, vanaf de negentiende eeuw meerdere fasen, ingegraven kabels en leidingen. Voor de drie locaties geldt een hoge archeologische verachting en voor wat betreft de perioden late middeleeuwen – nieuwe tijd en hier zijn de werkzaamheden archeologisch begeleid. Het betreft: 1. In de stoep en onder het asfalt van de Bloemstraat; 2. Zuidwestzijde Ebbingebrug; 3. In de stoep en deel van weg Spilsluizen.
Bij de werkzaamheden is in de Bloemstraat (Wp1 en WP2) een laag met afval en beer aangetroffen waaruit zeer veel vondstmateriaal is verzameld. In de werkputten nabij de Ebbingebrug en de Spilsluizen is muurwerk en een humeuze ophooglaag vastgesteld. In alle werkputten lag het niveau van de onverstoorde ondergrond onder de maximale graafdiepte.
Na het uitvoeren van de veldwerkzaamheden is in november 2017 een evaluatierapport opgesteld met een inventarisatie van de tijdens het veldwerk aangetroffen sporen en vondsten en verzamelde monsters. Op basis van de aard, hoeveelheid en mate van conservering is de potentie beoordeeld van de aangetroffen sporen, vondsten en monsters beoordeeld op het beantwoorden van de in het PvE opgenomen onderzoeksvragen. Hierbij zijn ten aanzien van de grote hoeveelheid vondsten uit de Bloemstraat aanvullende onderzoeksvragen opgesteld en is een aangepast onderzoeksprotocol opgesteld.
Bloemstraat Hier is tussen 0,5 m -mv. tot maximaal 2,8 m -mv. een tweetal ophooglagen aangetroffen. De bovenste laag (0,5-0,8/1,1 m -mv.; S9002) betreft een zandige geroerde laag (cunetzand en resten steigeraarde). Hieronder bevindt zich tussen 0,8 tot maximaal 2,8 m -mv. (1,5 m + NAP tot 0,5 m –NAP) een sterk organische ophooglaag (S9001). Dit grotendeel onverstoorde gelaagde pakket bestaat een grote hoeveelheid beer/organisch afval (stadsdrek. Het materiaal heeft een sterk wisselende samenstelling van zandig tot sterk venig.
Aan de westzijde bevindt zich vanaf 2,0 m -mv. onverstoord pleistoceen dekzand met in de top een podzolbodem. Aan de oostzijde van de werkput reikt de beerlaag tot 2,8 m -mv. Hieronder ligt eerst een laag natuurlijke klei (afzetting Hunze) waarna op 3,1 m -mv. het dekzand begint. De aanwezigheid van een onverstoorde bodemopbouw onder het stortmateriaal geeft aan dat er voorafgaand aan het opbrengen van het stort geen kuil gegraven.
Als aangegeven is er veel vondstmateriaal uit de stortlaag verzameld bestaande uit met name dierlijk botmateriaal, aardewerk, maar ook hout, leer metaal, glas, steen en bouwmateriaal. Het beeld dat uit de aardewerkdateringen is op te maken is dat het aardewerk in de laag dateert uit de periode tussen 1400 en 1525. Dateringen van de meeste andere vondsten bevestigen deze datering. De samenstelling van de resten wijzen op de stort van organisch afval en beer vanuit de stad met hiertussen overig afval. Resten van dieren die kunnen worden geassocieerd met een afvalstort als meeuwen en vliegen en de aanwezigheid van antropogene plantenzaden wijzen op een open stort waar allerhande stadsafval is gestort.
Het stortmateriaal is ook aangetroffen in een aangrenzende opgraving (Gedempte Boterdiep). Hier is geconcludeerd dat het afval op deze locatie in oude kuilen werd gedumpt. De resultaten van de Bloemstraat wijzen op het storten van materiaal direct op het oppervlak. Mogelijk is het afval dan niet overal in kuilen gestort, maar ook deels aan het oppervlakte gestort.
De samenstelling van de verschillende vondstcategorieën die uit de laag S9001 zijn geborgen laten een beeld zien van de laatmiddeleeuwse - vroeg nieuwe tijdse samenleving van de stad Groningen. Er zijn in het vondstmateriaal geen resten zijn aangetroffen die aangeven dat het afval afkomstig is uit een overdadig rijk deel van de stad of wel een met veel armoede. Er zijn daarbij levert het materiaal ook aanwijzingen voor ambachten in de vorm van afval van een leersnijder en gesmolten randjes vlakglas vormen de resten van een glassnijder/ruitenzetter. Waarschijnlijk is het afval afkomstig is uit de gebieden met de gemiddelde burgerij van de stad Groningen.
Ebbingebrug Aan de zuidwestzijde van de brug is de stoep vanaf het bruggenhoofd tot een diepte van 2,0 m - mv. vrij gegraven waarbij is vastgesteld dat hier geen ophooglagen meer aanwezig zijn. Aan de zuidzijde zijn funderingsresten aangetroffen van oude kademuren. Op een fundering van grote bakstenen (kloostermoppen) stonden de resten van een jongere vervanging/reparatie. Daar waar resten van de insteek van de (gerepareerde) kademuur zichtbaar waren, was deze aan de landzijde opgevuld met sterk humeuze kleiige grond (S9003). Naast deze historische kade zijn ook delen van de huidige kademuur vrijgelegd. Deze ligt circa 0,75 m verder naar het zuiden. De tussenruimte tussen de oude en de nieuwe kademuur was opgevuld met schoon zand.
Spilsluizen In de stoep ter hoogte van het oude pand Spilsluizen 2 is de grond door middel van een zuigwagen verwijderd. Onder het asfalt lag een oud straatniveau aanwezig bestaande uit kinderkopjes. Gezien de onregelmatige niet aaneengesloten ligging en stenen op hun kop, betreft het waarschijnlijk eerder hergebruik van de stenen als fundering voor de weg.
Op de perceelgrens van het pand Spilsluizen 1 (± 1 m vanaf huidige gevel) zijn in het ontgravingsvlak twee muurresten aangetroffen. Aan de noordoostzijde lag direct onder het maaiveld een muurrest aanwezig van circa 1 m breed. Het muurwerk had aan beide uiteinden een hoekstuk dat aan de aan de stoepzijde was afgebroken. Ten westen hiervan lag onder de punt van eerste muur een tweede stuk muur. De muur strekt zich aan de westzijde uit tot buiten de opgravingscontour. Gezien de niet afgestreken druipers van de mortel betreft het in gevallen een fundering van iets wat boven het maaiveld heeft gestaan (stoep, hekwerk).
Direct ten westen van het plangebied is in 2005 een ondergrondse containers ingegraven. Deze werkzaamheden zijn archeologisch begeleid. In dit onderzoek is vastgesteld dat er meerdere grachtvullingen aanwezig zijn. De samenstelling van de bovenste grachtvulling uit het onderzoek van 2005 komt overeen met die als aangetroffen in de Ebbingebrug en Spilsluizen. Vrijwel zeker betreft S9003 het vervolg van deze grachtvulling (dempingsmateriaal).
