In opdracht van Gemeente Gennep heeft BAAC bv (onderzoeks- en adviesbureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuur- en Cultuurhistorie) te ‘s-Hertogenbosch een archeologische begeleiding in combinatie met een opgraving uitgevoerd in plangebied Gennep Centraal te Gennep.
Het onderzoeksgebied bestaat uit twee deelgebieden binnen het historisch centrum, die enkele honderden meters uit elkaar zijn gelegen zijn. Het onderzoek in deelgebied zuid is gericht op de stedelijke vestingwerken waaronder een deel van de stadsgracht, de stadsmuur en de Zandpoort. Tijdens de begeleiding in deelgebied noord werden voornamelijk resten van bebouwing aan de westzijde van de Torenstraat gedocumenteerd.
Gennep was in de middeleeuwen omringd door twee grachten. Uit het onderzoek is gebleken dat de binnenste gracht oorspronkelijk 10,6 tot 11,5 m breed was. De maximale diepte varieerde oorspronkelijk van 2,7 tot 3,6 m. Vermoedelijk dateert deze gracht uit de eerste helft van de 14e eeuw. De buitenste gracht is zeer waarschijnlijk gelijktijdig aangelegd, de gracht heeft eenzelfde breedte. Mogelijk was het in de middeleeuwen verboden om afval rommel in de gracht te storten want middeleeuws vondstmateriaal is redelijk zeldzaam. De gracht was in de middeleeuwen slechts beperkt watervoerend. In de 16e eeuw begint de binnenste gracht dicht te raken. In de periode 1500-1641 is de buitenste gracht ter hoogte van het onderzoeksgebied volledig gedempt. De reden voor de demping van de buitenste gracht is onbekend maar wijst, in combinatie met de verwaarlozing van de binnenste gracht, erop dat het defensieve aspect minder de nadruk kreeg. In de gracht werd veel pottenbakkersafval uit de tweede helft van de 18e en eerste helft van de19e eeuw gevonden. Hiermee vormt het een aanvulling op het gepubliceerde pottenbakkersafval van de Doelen dat voornamelijk dateert rond het midden van de 18e eeuw. Mogelijk had Gennep voorafgaand aan de bouw van de stadsmuur een aarden wal, zoals dat in andere steden ook het geval is was. Afgaande op het weinige vondstmateriaal dateert de bakstenen stadsmuur uit de 14e eeuw. De stadsmuur is meestal gefundeerd op poeren en rondbogen maar strokenfundering komt ook voor. De afwijkende funderingswijze kan wijzen op een verschil in bouwdatering of een herstellingsfase. Uit het ontbreken van bakstenen poeren voor weergangsbogen aan de stadszijde moet afgeleid worden dat de stadsmuur voorzien was van een houten weergang. Een halfronde muurtoren bleek in aanleg gelijktijdig met de aangrenzende stadsmuur. De Zandpoort, een van de drie hoofdpoorten van de stad, is tijdens de opgraving grotendeels opgegraven. Uit het onderzoek bleek dat de Zandpoort in verschillende fasen is gebouwd. De oudste fase van Zandpoort, daterend uit de 14e eeuw, bestaat uit een diepgefundeerde vierkante toren. Voor de poort bevond zich in plaats van een brug, een aarden dam in de binnenste gracht. Uit de aanwezigheid van een bakstenen bruggenhoofd ter hoogte van de buitenste gracht blijkt dat deze wel voorzien was van een houten (ophaal) brug. In de 15e eeuw, werd de aarden dam vervangen door een dwingel met voorpoort. De aanleg van de dwingel met voorpoort moet een reactie zijn geweest op de voortschrijdende ontwikkeling van het kanon. De betekenis van twee middeleeuwse muren ten westen van de dwingel is niet duidelijk geworden. Het is zeer wel mogelijk dat het de resten van een naastgelegen (poort)gebouw of een uitbouw zijn.
Bij de begeleiding van de werkzaamheden in deelgebied noord, ter hoogte van de Torenstraat werden resten van bebouwing aangetroffen. Opmerkelijk is een bakstenen grafkelder uit de 17e/18e eeuw die aangetroffen werd ter hoogte van het voormalige kerkhof. Gebleken is dat dit deel van Gennep sinds de middeleeuwen is opgehoogd met gemiddeld 1,5 m.
