Wie het eerst komt, die het eerst maalt

Bij opgravingen in Hoorn en in andere plaatsen in West-Friesland worden regelmatig penningen gevonden met aan een of beide zijden een stempel met gotische tekst. Van deze penningen is lang aangenomen dat ze iets te maken hadden met de armenzorg, maar een duidelijke relatie is nooit aangetoond. Dit werd mede veroorzaakt doordat op een aantal penningen de tekst ‘rog’ voorkomt. Rogge is een graansoort waarvan het meel in de Middeleeuwen veel werd gebruikt voor het bakken van brood. Het roggebrood was goedkoper dan tarwebrood en stond daarom ook wel bekend als het ‘brood der armen’. Om de bedeling van de armen te kunnen reguleren werden in veel steden armenpenningen gebruikt. De bekendste voorbeelden van dergelijke penningen komen uit de steden Amsterdam, Leiden en Rotterdam.1 Naast broodpenningen bestonden er bijvoorbeeld ook turfpenningen. De gevonden penningen in West Friesland wijken echter af van armenpenningen uit de genoemde steden. Bijna alle penningen in West Friesland zijn namelijk voorzien van een merkje in de vorm van een wapen, letter of huismerkje, wat niet het geval is bij de armenpenningen. Verder wijken de penningen af van die uit de andere steden omdat niet één uniform stempel is gebruikt. Ten slotte is in de archieven geen enkele verwijzing te vinden naar het gebruik van armenpenningen in Hoorn, waar de meeste penningen zijn gevonden. Inmiddels zijn 67 exemplaren bekend, waardoor de herkomst en het gebruik mogelijk kunnen worden achterhaald. In dit rapport wordt op basis van historische bronnen en een inventarisatie van de penningen beargumenteerd dat deze zijn gebruikt in een systeem van belastingbetaling op het malen van graan.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-zr8-zgp3
PID https://nbn-resolving.org/urn:nbn:nl:ui:13-qz-9tq7
Metadata Access https://easy.dans.knaw.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=oai:easy.dans.knaw.nl:easy-dataset:185163
Provenance
Creator Harst, M. vd; Schrickx, C.P.
Publisher Data Archiving and Networked Services (DANS)
Contributor Archeologie West-Friesland
Publication Year 2020
Rights info:eu-repo/semantics/restrictedAccess; License: http://dans.knaw.nl/en/about/organisation-and-policy/legal-information/DANSLicence.pdf; http://dans.knaw.nl/en/about/organisation-and-policy/legal-information/DANSLicence.pdf
OpenAccess false
Representation
Language Dutch; Flemish
Resource Type Text
Format application/pdf
Discipline Ancient Cultures; Archaeology; Humanities