Archeologische begeleiding van munitiesanering Kazerneterreinen in Ede, Gemeente Ede

In opdracht van de gemeente Ede heeft RAAP van november 2014 t/m januari 2015 een archeologische begeleiding uitgevoerd van explosievenonderzoek op de Kazerneterreinen in Ede, gemeente Ede. Het betreft het terrein van de Prins Mauritskazerne (PMK), de Elias Beeckmankazerne (EBK) en de Simon Stevinkazerne (SSK). Na afloop van het onderzoek zijn nog drie schouwen uitgevoerd in januari, juni en september 2016. Dit betrof de inspectie van mogelijk interessante vondsten verzameld door het explosieven opsporingsbedrijf en, in juni 2016, de optekening van aangetroffen fundamenten van een paardenhospitaal uit het begin van de 20e eeuw. In deelgebied B t/m G zijn in nauw overleg tussen benaderteam en archeologisch team met behulp van laagsgewijze detectie een groot aantal verdachte locaties onderzocht. Dit gebeurde met analoge detectieapparatuur, waarbij verdachte objecten direct worden benaderd en geïdentificeerd. Het graafwerk werd gecontroleerd verricht door een ervaren graafmachinist in beveiligde minigraver of kraan. Indien noodzakelijk worden objecten handmatig blootgelegd. Er zijn uiteindelijk drie typen putten gegraven en onderzocht: kleine benaderputjes (circa 400), grotere proefsleuven (9 sleuven) en los hiervan in deelgebied F drie meer ‘reguliere’ waarderende proefsleuven. Het landschap van de verschillende kazernes betreft een sterk glooiend stuwwallandschap, dat afgedekt wordt door dekzand en waarin zich droogdalen hebben gevormd. Het belangrijkste droogdal ligt langs de zuidrand van deelgebied F en loopt af in westelijke richting. In het eolisch afgezette dekzand heeft zich in principe een podzol, een oude bosbodem, gevormd. Hiervan is gebleken dat deze op veel plekken binnen de kazerneterreinen door de vele (bouw)activiteiten verstoord is. Sommige terreindelen, bijvoorbeeld het sportveld van de Elias Beeckmankazerne, zijn duidelijk geëgaliseerd en vergraven. Plaatselijk is echter nog een (deels) intacte podzolbodem aanwezig, bijvoorbeeld in een bosstrook bij de Mauritskazerne. Bij het onderzoek zijn vele bodemverstoringen geconstateerd. Dat kan het gevolg zijn van oorlogshandelingen, maar eerder moet gedacht worden aan het gebruik van het terrein als oefen-, sport- of recreatieterrein, en (na)oorlogse dump van materiaal. Van al dergelijke activiteiten zijn sporen aangetroffen. Voor de Tweede Wereldoorlog zijn de Elias Beeckmankazerne (1939) en de Simon Stevinkazerne (door de Duitsers tijdens de oorlog afgebouwd) nog niet in gebruik; daarom zijn vroegere sporen, alleen op het terrein van de Prins Mauritskazerne (opgeleverd in 1906) aangetroffen. Dit betreft dan met name de funderingen van het paardenhospitaal. Uit de oorlog lijkt de serie mangaten in deelgebied F te stammen, maar mogelijk ook de aangetroffen mangaten in deelgebied G en deelgebied D. Ook bij de Simon Stevinkazerne, aan de oostzijde zijn mogelijke mangaten aangetroffen. De sporen in deelgebied D getuigen bovendien van de dump van materiaal kort na de oorlog. De hier aangetroffen vondsten schetsten een kleurrijk beeld van het kazerneleven tijdens de oorlog. De vele vondsten van geallieerd materiaal op het terrein kunnen op twee manieren geinterpreteerd worden: het betreft ‘Beutewaffens’ of de vondsten getuigen van de bevrijding in april 1945. Van gebeurtenissen na de oorlog (Koude Oorlog) getuigen verder vele sporen en vondsten. Dit kan met oefeningen samenhangen, inrichting van de kazerneterreinen of recreatie. Enkele van de aangetroffen militaire sporen, met name de mangaten (vooral in deelgebied F) kunnen samenhangen met de Operatie Market Garden en in die zin een relatie hebben met andere sporen in de omgeving. Wanneer op 17 september de geallieerde luchtlandingstroepen iets ten oosten van de kazernes zijn geland en positie hebben gekozen, hebben de Duitsers zich geherformeerd en is de verdediging in handen gelegd van de Westgruppe onder leiding van Sturmbannführer Paul Helle. Aannemelijk is dat deze troepen zich in die dagen ingegraven hebben rond de kazernecomplexen. Deelgebied F vormt wat dat betreft een strategische positie, gelegen aan het zuidelijke droogdal en de Sysselt, de verbinding in oostelijke richting. Daarmee zouden de in F aangetroffen sporen een verband kunnen hebben met sporen zoals ze op de Ginkelse Heide zijn aangetroffen. De sporen en materiële cultuur geven een soms bijna persoonlijk inzicht in de routine van het dagelijkse leven in de kazernes, iets waarvan historische bronnen vaak op een andere manier getuigen. Gesteld mag worden dat het onderzoeksgebied een bijzondere plek is voor generaties soldaten en waarover, zeker met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog, een bijzonder verhaal kan worden verteld. De in de bodem van het onderzoeksgebied aanwezige sporen en resten vormen de stille getuigen van de oorlogsgeschiedenis van deze locatie en kunnen als zodanig hun bijdrage leveren aan het (blijven) vertellen van dit verhaal. Met de archeologische begeleiding, de formele deselectie van de vondsten en de overdracht hiervan aan het Platform Militaire Historie Ede is het onderzoek ten einde gekomen. Er zijn geen verdere aanbevelingen binnen het kader van de AMZ. Het feit dat bijzonder vondstmateriaal niet op een reguliere manier binnen de reguliere archeologie zijn plek kan krijgen is te betreuren, maar wel te begrijpen. De organisatie van de Nederlandse AMZ en haar regelgeving (KNA) is vooralsnog niet ingesteld op grote hoeveelheden militair vondstmateriaal.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-xsg-7h6v
PID https://nbn-resolving.org/urn:nbn:nl:ui:13-o0-26xc
Metadata Access https://easy.dans.knaw.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=oai:easy.dans.knaw.nl:easy-dataset:113614
Provenance
Creator Schute, I.A.
Publisher Data Archiving and Networked Services (DANS)
Contributor Wijnen, J.A.T.; RAAP
Publication Year 2018
Rights info:eu-repo/semantics/openAccess; License: http://creativecommons.org/licenses/by/4.0; http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
OpenAccess true
Representation
Language Dutch; Flemish
Resource Type Dataset
Format application/msword; application/rtf; image/jpeg
Discipline Ancient Cultures; Archaeology; Humanities
Spatial Coverage (5.696 LON, 52.037 LAT)