ADC ArcheoProjecten heeft in september en oktober 2018 een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor twee locaties op Landgoed Ampsen te Lochem, gemeente Lochem. Aanleiding is de voorgenomen realisatie van natuurcompensatie op één of twee locaties (compensatie GNN locatie 1 en compensatie GNN locatie 2). Op basis van het bureauonderzoek is een gespecificeerde verwachting opgesteld. Hieruit blijkt dat de locaties zich landschappelijk gezien in een relatief laaggelegen deel van het dekzandlandschap bevinden, in de (voormalige) beekdalen van de Aalvoort en de Tenkhorsterbeek. Het gebruik van beekdalen in het onderzoeksgebied blijkt uit archeologische waarnemingen die zijn gedaan bij het graven van een sloot in het zuidwesten van GNN locatie 1. Tijdens de werkzaamheden is een vindplaats aangetroffen waarin twee fases zijn te onderscheiden. In het aanwezige veen kwamen vondsten uit het Midden-Neolithicum tevoorschijn, namelijk een pot van aardewerk van de Michelsbergcultuur, vuurstenen artefacten en een hamerbijl van doleriet. In de top van het veen bevond zich een houten constructie van horizontaal liggende stammetjes, waarschijnlijk uit de Vroege of Midden-Bronstijd. De functie van de structuur is niet zeker; een voor de hand liggende interpretatie is een restant van een veenweg, of een andere structuur met een rituele functie. In de basis van de boven het veen aanwezige zandige beekafzettingen werd een cultuurlaag met allerlei vondsten uit de Late Bronstijd gevonden. De beekafzettingen werden afgedekt door een plaggendek, dat is ontstaan door de toepassing van plaggenbemesting vanaf de Late Middeleeuwen. In deze periode lag iets ten oosten van de locatie het mottekasteel ‘De Duivenpol’. Tijdens een booronderzoek ten oosten van de locatie is een cultuurlaag uit de Late Middeleeuwen aangetroffen. Ter plaatse van GNN locatie 1 zijn zandige beekafzettingen op veen te verwachten. Van GNN locatie 2 zijn minder geologische en archeologische gegevens voorhanden. Waarschijnlijk bestaat de bovengrond hier uit verspoelde dekzanden, veen en/of een kleidek dat tijdens overstromingen van de IJssel gevormd is Beekdalen zijn vanaf het Laat-Paleolithicum in gebruik geweest als jacht- en fourageergebied. Tevens vormden de beekdalen ten minste vanaf het Neolithicum tot en met de Romeinse tijd gebieden waarin veel rituele gebruiken plaatsvonden; zo zijn in de beekdalen veel voorwerpen gevonden waarvan vermoed wordt dat ze ritueel zijn gedeponeerd. Daarnaast hebben mogelijk in de natte delen van het dekzandgebied rituele plaatsen gestaan zoals het tempeltje van Bargeroosterveld. Een laatste vondstcategorie die in beekdalen veel wordt aangetroffen zijn archeologische vondsten die aan infrastructuur gerelateerd zijn. Hiermee worden vervoersmiddelen zoals boomstamkano’s bedoeld, maar ook structuren zoals veenwegen en steigers. De relatief natte omstandigheden in de beekdalen en eventueel afdekking met beeksedimenten en veen leiden veelal tot een goede conservering van archeologische resten. Op basis van oude kaarten zijn geen resten van bewoning uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe tijd te verwachten. Wel kunnen afwateringsgreppels worden aangetroffen. Gezien het landgebruik zal, behoudens een bouwvoor van enkele decimeters dikte, het bodemprofiel intact zijn. Het is mogelijk dat de bodemopbouw in delen van het plangebied zijn verstoord door beekerosie. Teneinde deze verwachting te toetsen en aan te vullen is in het plangebied een verkennend booronderzoek uitgevoerd. Hierbij is vastgesteld dat ter plaatse van GNN locatie 1 de ondergrond uit matig fijn, goed gesorteerd zand bestaat. Dit betreft dekzand (Laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel). Dit pakket gaat naar boven toe over in een 60 tot 160 cm dik pakket matig fijn, slecht gesorteerd zand en in één boring een 30 cm dikke leemlaag en vervolgens in slecht gesorteerd zand. Dit wordt geïnterpreteerd als beekafzettingen (Laagpakket van Singraven binnen de Formatie van Boxtel). De top van de beekafzettingen wordt gevormd door een 35 tot 50 cm dikke bouwvoor. 6 De ondergrond ter plaatse van GNN locatie 2 uit een pakket matig grof zand bestaat. Dit betreft pleistocene rivierafzettingen uit het begin van de laatste ijstijd (Formatie van Kreftenheye). Deze afzettingen worden afgedekt met een pakket slecht gesorteerd, matig fijn zand met veen- en leembrokken. Dit wordt geïnterpreteerd als beekafzettingen (Laagpakket van Singraven, Formatie van Boxtel). De top van de beekafzettingen wordt gevormd door een 25 tot 65 cm dikke bouwvoor. In de beekafzettingen is op meerdere locaties op ca. 60 tot 80 cm –mv een humeuze laag aangetroffen. In boring 9 (GNN locatie 1) zijn in deze laag archeologische indicatoren zoals mogelijk bewerkte vuursteenfragmenten gevonden. Waarschijnlijk is de humeuze laag hier een voortzetting van de in het zuidwesten van GNN locatie 1 aangetroffen cultuurlaag uit de Late Bronstijd. In de humeuze laag in boring 11 (GNN locatie 1) zijn geen archeologische indicatoren gevonden en het is daarom niet zeker of het hier een cultuurlaag betreft of een vegetatiehorizont. In boring 2 (GNN locatie 2) is in deze laag een houtskoolbrok gevonden.
