Archeologische begeleiding bij de sloop van Basisschool De Buut, Archeologische Berichten Nijmegen - Briefrapport 252

Ondanks de omvangrijke recente verstoringen zijn op de onderzoekslocatie nog sporen uit de Romeinse tijd aanwezig. De oudste sporen die tijdens de archeologische begeleiding zijn aangetroffen, maken mogelijk deel uit van een gebouw uit Oppidum Batavorum, maar lijken gezien het ontbreken van eenduidig in de voor- Flavische tijd te dateren vondsten eerder toegeschreven te mogen worden aan een gebouw uit de Flavische tijd, dat deel uitmaakte van de canabae legionis. Sporen die met zekerheid aan deze fase kunnen worden toegewezen, zijn de kuilen S1.1–2 en S3.7, alsmede mogelijk greppel S3.1. Hoewel deze grondsporen het beeld van de canabae legionis verder aanvullen is het niet mogelijk gebleken deze aan specifieke structuren toe te wijzen. Daarvoor is het beeld rondom de huidige onderzoekslocatie nog te fragmentarisch. De vondsten die met de canabae legionis in verband kunnen worden gebracht, bestaan uit fragmenten van standaard huishoudelijk vaatwerk van aardewerk, alsmede een grotendeels complete fibula en een knopje van een haarnaald. De fibula is mogelijk door een breuk van de naald verloren gegaan, de overige fragmenten kunnen als nederzettingsafval worden geïnterpreteerd dat op het terrein is begraven. De enige munt die aan deze gebruiksperiode toe te wijzen is, is waarschijnlijk door de eigenaar verloren. Met vertrek van het Tiende Legioen uit Nijmegen aan het begin van de 2e eeuw raakte de canabae legionis ontvolkt. In de 4e / 5e eeuw is het terrein opnieuw in gebruik genomen als grafveld. Graven uit deze periode zijn tijdens de hier gerapporteerde archeologische begeleiding niet waargenomen, dit in tegenstelling tot het eerdere onderzoek op de onder werkput 5 gelegen onderzoekslocatie Hg2.31 De enige vondsten uit deze periode zijn twee munten van Constantius II en Constans uit het tweede kwart van de 4e eeuw. Deze kunnen uit verstoorde graven afkomstig zijn, maar ook in de 4e eeuw verloren zijn door bezoekers van het grafveld. Eventuele graven uit deze periode zijn mogelijk nog onder werkput 5 van deze archeologische begeleiding bewaard gebleven. Een aanwijzing hiervoor zijn de graven die tijdens het onderzoek in 2003 op onderzoekslocatie Hg2 blootgelegd zijn. Dat deze tijdens het hier gerapporteerde onderzoek niet aangetroffen zijn is te wijten aan het feit dat de archeologisch begeleide graafwerkzaamheden beperkt zijn gebleven tot de recente ophooglaag. Na de 5e eeuw is het terrein eeuwenlang extensief als bouwland gebruikt. Gelet op de vondsten in laag 5010 heeft dit agrarisch gebruik tot in ieder geval de vroege 17e eeuw geduurd, zeer waarschijnlijk zelfs tot in het begin van de 20e eeuw toen begonnen werd met de bouw van huizen op de Hunerberg. Een aanwijzing voor militaire activiteiten vormen enkele gevonden loden kogels, waaronder een kartetskogel.32 De overige vier kogels behoren, gelet op hun diameters, tot een pistool (13 mm) en een roer en / of arquebus (lichte haakbus, 14–15 mm).33 De afplatting van de vierde kogel wijst erop dat deze is afgevuurd. Terwijl een pistool door de korte loop vooral geschikt is voor gevechten op korte afstand, zijn de roer (lichtere uitvoering van een musket) en de arquebus, evenals de kanonnen waarmee de kartetsen zijn afgevuurd, wapens voor gevechten op grote(re) afstand.34 Loden kogels waren vanaf de 16e eeuw tot de Napoleontische tijd in gebruik.35 Omdat Nijmegen gedurende deze periode herhaaldelijk is belegerd (o.a. 1585, 1591 / 92, 1672, 1701, 1794) is een toewijzing aan de (defensieve ?) werken van één van deze oorlogshandelingen niet mogelijk. Aan het eind van de 19e eeuw werden de Hugo de Grootstraat en de Ten Hoetstraat aangelegd, waarna begonnen werd de bouw van huizen (fig. 14). Deze huizen zijn op 18–19 september 1944 grotendeels afgebrand nadat zij, vermoedelijk door de Hitlerjugend, in brand waren gestoken.36 Dat er in september 1944 rondom de huizen ook is gevochten, bleek tijdens de eerdere opgraving op het terrein van de basisschool en de noordelijk gelegen onderwijsinstelling De Kopse Hof. Het spectrum aan munitie dat tijdens die opgraving aangetroffen is,37 kan met betrekking tot de geallieerde Engelse troepen nu worden uitgebreid (cat. nr. 12). Andere vondsten (fig. 13) behoorden tot de inventaris van een of meer van de verbrande huizen aan de Hugo de Grootstraat. Interessante vondsten uit deze periode zijn de twee zinken 1 cent-munten (fig. 11). Dit oorlogsgeld werd vanaf 1941 door de Duitse bezetter uitgegeven ter vervanging van het oudere koperen en zilveren kleingeld (1 cent tot en met 25 cent). Dergelijke munten werden over het algemeen niet bewaard omdat deze aan de bezetter herinnerden en bovendien geen materiële waarde vertegenwoordigden. 38 Het is dan ook aan de brand te danken dat deze munten tussen het puin zijn achtergebleven. De meeste verbrande huizen aan de Hugo de Grootstraat zijn na de oorlog gesloopt. Op de onderzoekslocatie is in 1955 een achtklassige jongensschool van de Stichting St. Josephscholen gebouwd,39 de voorloper van Basisschool De Buut. Het schoolgebouw heeft tot 2003 slechts enkele interne verbouwingen ondergaan. In 2004 is de school aan de noordwestzijde met twee extra klaslokalen uitgebreid.40 Het onderzoek heeft laten zien dat op de onderzoekslocatie nog sporen uit de Romeinse tijd in de bodem bewaard zijn gebleven. Deze kunnen zich niet alleen in het gebied buiten de gesloopte school bevinden maar ook, zoals eerder vermeld, onder werkput 5 van deze archeologische begeleiding. Bij toekomstige bodemingrepen dient dan ook rekening te worden gehouden met (aanvullend) archeologisch onderzoek.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-xfb-f442
PID https://nbn-resolving.org/urn:nbn:nl:ui:13-lc-bptq
Metadata Access https://easy.dans.knaw.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=oai:easy.dans.knaw.nl:easy-dataset:178304
Provenance
Creator Wagner, A.
Publisher gemeente Nijmegen
Contributor Enckevort, H. van; Kokke, W.M.S.; Nijmegen, GEMEENTE; gemeente Nijmegen (gemeente Nijmegen)
Publication Year 2020
Rights info:eu-repo/semantics/openAccess; License: http://creativecommons.org/licenses/by/4.0; http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
OpenAccess true
Representation
Language Dutch; Flemish
Resource Type Dataset
Format image/jpeg; application/pdf; image/tiff; text/xml; Mapinfo; Acrobat PDF; Microsoft Office
Discipline Ancient Cultures; Archaeology; Humanities
Spatial Coverage (5.877 LON, 51.843 LAT); Netherlands