In juli 2017 is een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd in een plangebied aan de Springweg en de Lange Nieuwstraat in de binnenstad van Utrecht (gemeente Utrecht). De aanleiding voor het onderzoek is de aanvraag van een omgevingsvergunning ten behoeve van de herinrichting van de beide straten in het kader van de aanleg van een nieuw fietspad, de zogenaamde Herenroute.
Bij de voorgenomen herinrichting zal grondverzet plaatsvinden, waardoor de oorspronkelijke bodem en daarmee eventueel aanwezige archeologische resten in het gebied kunnen worden verstoord. Een omgevingsvergunning kan alleen worden aangevraagd, wanneer een gebied is vrijgegeven van archeologisch onderzoek. Wanneer de werkzaamheden over de vrijstellingsgrenzen van de beleidswaarden op de archeologische waardenkaart vallen, is eerst archeologisch vooronderzoek noodzakelijk. Daaruit zal blijken of een archeologievergunning noodzakelijk is. Het plangebied is hiermee onderzoeksplichtig. Dit rapport beschrijft de resultaten van het archeologisch vooronderzoek in het plangebied en voorziet in die plicht.
Op basis van het vooronderzoek is vastgesteld dat het deelgebied Springweg en het deelgebied Lange Nieuwstraat beide een zeer hoge archeologische verwachting hebben op de aanwezigheid van archeologische resten uit de periode Late Middeleeuwen – Nieuwe tijd. Specifiek zijn bewoningsresten evenals resten van historisch landgebruik en industrie te verwachten. Eerder gedane vondsten in en vlakbij het plangebied (o.a. greppels, afvalkuilen en houten bijgebouwen) in combinatie met de tijdens dit onderzoek gevonden ophooglagen (en indicatoren) vormen hier aanleiding toe. Deze resten bevinden zich onder een modern pakket ophoogzand vanaf een diepte van circa 90-100 cm –Mv, op de plekken rondom de huidige riooltracés.
De verwachting op resten die ouder zijn dan de Late Middeleeuwen varieert van laag tot hoog. Het lijkt erop dat het deelgebied Springweg zich namelijk in de overgangszone van een laatmiddeleeuwse oever naar een restgeulopvulling bevindt. Vanuit het bureauonderzoek bleek dat er een hoge verwachting was op de aanwezigheid van resten uit de periode IJzertijd tot en met Vroege Middeleeuwen, omdat het een relatief hoger deel in het landschap vormde. Echter bleek uit het booronderzoek dat nederzettingsresten ouder dan de Vroege Middeleeuwen niet waarschijnlijk zijn, door de activiteit van de rivier. Voor wat betreft de Lange Nieuwstraat zijn archeologische resten uit de periode IJzertijd-Vroege Middeleeuwen niet uitgesloten, zeker in het uiterst noordelijke en uiterst zuidelijke deel van de Lange Nieuwstraat, waar oeverafzettingen met in de top een vegetatieniveau relatief ondiep in de ondergrond aanwezig zijn. Het centrale deel van het deelgebied Lange Nieuwstraat lag oorspronkelijk lager vanwege de aanwezigheid van een vroegmiddeleeuwse riviergeul, maar gezien de mogelijke pre-middeleeuwse ouderdom van deze rivierloop kunnen hierin ook oudere resten aanwezig zijn. Nederzettingsresten uit die tijd zijn naar verwachting niet aanwezig. Wel kunnen water-gerelateerde zaken gevonden worden in de natuurlijke (bedding)afzettingen, zoals afvalresten, visfuiken en mogelijk scheepswrakken.
