In de periferie van de canabae legionis. Archeologisch onderzoek in de Frans Halsstraat en de Daalseweg, Archeologische Berichten Nijmegen - Briefrapport 192

Tijdens het archeologische onderzoek zijn vooral in het noordelijke deel van het plangebied resten uit de Romeinse tijd aangetroffen. Deze mogen op basis van de locatie en het vondstmateriaal allemaal in de Flavische en vroeg-Trajaanse tijd (ca. 70-105 na Chr.) of iets gedateerd worden. Het betreft gebouwsporen en mogelijke perceelscheidingen die qua richting aan twee bouwfasen van de canabae legionis toegeschreven mogen worden, maar waarvan niet gezegd kan worden welke fase de oudste is. Tot een fase behoort het 20 voet brede tweebeukige gebouw in het zuidelijke deel van de opgraving. Tijdens deze bouwfase is in dit deel van de canabae legionis de pes monetalis (29,617 cm) als voetmaat gebruikt. Buiten dit gebouw zijn er nog enkele andere greppels gevonden die gezien de richting tot dezelfde bouwfase gerekend mogen worden. In greppel G3 zijn veel scherven van een kruik gevonden, waaruit misschien afgeleid mag worden dat deze kruik (met inhoud) als offer in de greppel is geplaatst na het uitgraven van deze greppel, waarvan de functie overigens onbekend is. In de andere bouwfase is de pes drusianus (33,333 cm) als voetmaat gebruikt. Deze maat komt terug in de afstand tussen twee andere greppels. De afstand tussen beide greppels bedraagt 30 voet, maar het is niet duidelijk of het om de wandgreppels van een gebouw gaat of dat het perceelscheidingen zijn. Haaks op beide greppels staan een greppel en een rij paalkuilen. Het vondstmateriaal uit deze periode bestaat vooral uit scherven van aardewerk. Gezien de beperkte hoeveelheid aardewerk valt over het gebruik van aardewerk aan het einde van de 1e en het begin van de 2e eeuw weinig te zeggen. In ieder geval zijn er in het gebruikte vaatwerk geen verbanden met het amfitheater te leggen. Ook het weinige metaal uit de Romeinse tijd, een munt en een beslagstuk van paardentuig, is weinig zeggend. Na het verlaten van de canabae legionis is het terrein eeuwen lang niet gebruikt. Enkele vondsten, waaronder een loden beslagstuk met gotische letters uit de 13e-14e eeuw, kan verloren zijn door een voorbijganger, al dan niet te paard. Maar het voorwerp kan ook met de bemesting met stadsvuil van de akkers ten oosten van de middeleeuwse stad samenhangen. Een enkele scherf van roodbakkend aardewerk is in die tijd vermoedelijk op dezelfde wijze in de bodem geraakt. Uit de gevonden munten en scherven van aardewerk, glas en pijpfragmenten blijkt dat de bemesting vanaf de 15e eeuw steeds meer geïntensiveerd werd, en pas stopte met de aanleg van de Frans Halsstraat aan het begin van de 20e eeuw. Ook de metalen voorwerpen sluiten hierbij aan. Tot de opvallendste metaalvondsten behoort een fragment van een bruidsgordel die gedragen werd door een vrouw uit de hogere sociale klassen van Nijmegen. Aan het einde van de 19e eeuw kreeg het terrein (naast agrarische gebruik?) een andere functie. Militairen uit het nabij gelegen Fort De Verbrande Molen (of het in Nijmegen gelegerde garnizoen) gebruikten, zoals blijkt uit twee patroonhulzen en afgeschoten kogels , het terrein ook voor oefeningen. Het betreft munitie die gebruikt werd voor een Beaumontgeweer. Het oefenterrein blijkt zich door de vondst van identieke patroonhulzen in ieder geval uitgestrekt te hebben tot het terrein van het voormalige zwembad aan de Beethovenstraat. Vermoedelijk hebben enkele gevonden knopen aan de uniformen van deze soldaten gezeten. Of de knoop en de penning met het wapen van Nijmegen ook verband houden met militaire activiteiten ter plekke is niet duidelijk; misschien is de penning wel een hondenpenning. Mogelijk dat de knoop van het uniform van een lid van de Nijmeegse politie is geweest die ook gebruik maakten van het militaire oefenterrein. Opvallend genoeg stamt een ander voorwerp van een uniform met het wapen van Nijmegen eveneens uit Nijmegen-Oost, van het al genoemde terrein aan de Beethovenstraat. Vermoedelijk zijn ook enkele kuilen met oefeningen van soldaten in verband te brengen Met het oprukken van de bebouwing langs de Daalseweg vanaf het einde van de 19e eeuw, en de aanleg van de Frans Halsstraat aan het begin van de 20e eeuw veranderde het gebied van functie. Dit is ook terug te zien in het vondstmateriaal dat sterk in aantal afneemt. Uit de eerste helft van de 20e eeuw dateren onder meer twee borgloden. Opvallende vondsten die verband houden met de katholieke achtergrond van enkele bewoners van de Frans Halsstraat zijn twee medaillons die nauw verbonden zijn met de Rooms-Katholieke kerk. Voorts laten drie beslagstukken van de hoofddeksels van een muziekgezelschap zien dat enkele bewoners van de straat na de Tweede Wereldoorlog lid waren van een fanfare of harmonie. Ook elders in Nijmegen-Oost zijn vergelijkbare beslagstukken gevonden.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-zh9-gmug
PID https://nbn-resolving.org/urn:nbn:nl:ui:13-j0-735b
Metadata Access https://easy.dans.knaw.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=oai:easy.dans.knaw.nl:easy-dataset:111449
Provenance
Creator Enckevort, H. van; Harmsen, C.
Publisher Gemeente Nijmegen
Contributor Braven, J.A. den; Kokke, W.M.S.; Gemeente Nijmegen
Publication Year 2018
Rights info:eu-repo/semantics/openAccess; License: http://creativecommons.org/licenses/by/4.0; http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
OpenAccess true
Representation
Language Dutch; Flemish
Resource Type Dataset
Format application/pdf; image/jpeg; mapinfo / tab; archeolink / apr
Discipline Ancient Cultures; Archaeology; Humanities
Spatial Coverage (5.879 LON, 51.836 LAT); Gelderland; Gemeente Nijmegen; Nijmegen; Daalseweg; Frans Halsstraat; 01H (kaartblad)